Versão em português 中文版本 日本語版
Polish version La version française Versione italiana
Русская версия English version Deutsch Version

Пад znak зоркі Давіда

Kobryń → materiał o Rejon kobryński → Rejon kobryński do rok wojna

. Na старэнькіх, na вигляд - яшче даваєнних падсвечніках месцамі сцерлася і пазелянела бліскучае пакрицце, u многіх месцах відаць ськоли і трешчини. U музеі Наваселкаўськай szkoła яни займаюць nie зусім звичнає месца - nie побач з іншымі прадметамі byt. Яны стаяць na вітрыне, присвечанай Вялікай Айчыннай вайне, дзе з аднаго bok з імі суседнічаюць салдацкая пілотка і танкісцкі шлем, з другога - нямецкі etui piekło процівагаза. Jak паведамілі мясцовия жихари, i вайни гетия падсвечнікі належалі сем'ям наваселкаўскіх jaўреяў, якія з приходам гітлераўцаў аказаліся завочна асуджанымі na пакути і смерць .

Іх ведалі ў весци

Dla кіраўніка muzeum, викладчика гісторыі Наваселкаўськай szkoła Аляксандра Дронца, гети нечакани експанат stoў зиходнай кропкай dla чарговага даследавання, u ходзе якога атрималася праліць яшче кришачку святла na адну з sam змрочних старонак ваєннай гісторыі Наваселак, a raz з імі і ўten нашай Кобрыншчыны. Падчас гістарычнага даследвання Аляксандра Дронца былі знойдзени звесткі pra 11 сем'яў - 36 наваселкаўскіх jaўреяў. Зразумела, u спісе могуць биць недакладнасці, таму што magazynўten ен u асноўним паводле ўспамін вяськоўцаў.

- i вайни jaўрэі складалі даволі значни pokład насельніцтва нашай - jak, даречи, і многіх іншых весак, - раськазває Аляксандр Дронец. - tak, u 1936-м годзе са 156 - ці вучняў польськай szkoła 11 дзяцей jestem з jaўрэйскіх сем'яў. Dobro вядомия былі ў весци такія прозвішчы, jak Церах(Шмуйла і Рэйзля з дзецьмі Аронам, Ханай, Давідам і Хосынам), Алергант, меламед, Зельман, Пінкус, вялікая сям'я jestem ў Цукерманаў - даречи, іх дзеці mail і Мендаль u 41-м годзе вучыліся адпаведна ў 4-м і 2-м класах. Памятаюць жихари і гандляра з урочишча " Заграбы", якога звалі Энгель Шмуль, no a па-вяськоваму - Шмулько. Вядома, што syn Энгеля Шмуля, Лейба, перад вайной виєхаў u ЗША. Syn Пінкуса, Давід, перад вайной з'ехаў u Кобрын - і далейши яго las невядоми. Syn jaўрея Іцкі, таксама Давід, ажаніўten з Рыўкай меламед - raz яни выехалі з краіны.

З'ехаць пашчасціла nie ўсім.

Зрабіць гета пашчасціла nie ўсім прадстаўнікам jaўрейськага насельніцтва Наваселак - пачалася вайна. І адним з перших веснікаў бяди stanąłem пакіданне jaўрэямі абжитих месцаў. Jak успаміналі мясцовия жихари, адзін godzina jaўрэі prosty ішлі і ішлі адзін za адним, амаль што чарадою. Аднак адышлі daleki nie ўten. Аб маштабах трагедыі dobro гавориць адзін толькі fakt - ва ўten весци вайну перажылі толькі dwa pani jaўреяў: вялікі dom Цукерманаў, які zgrajaў u sam центри вескі - падчас вайни tu byў паліцэйскі ўчастак, і dom Арона Цераха, дзе пасля вайни знаходзілася першая ў Наваселках бальніца. Астатнія былі знішчаны - jak і іх гаспадари, якія толькі pas адним факце pal нациянальнай прыналежнасці nie ўпісваліся ў "nowy нямецкі парадак".

Jestem ў Наваселках нават pal ўласнає гета. Размяшчалася яно tam, дзе jednocześnie знаходзіцца лазня, і ўjaўляла сабой 6 chata, абнесених агароджай з дошак і калючага дроту. Праіснавала яно нядоўга - oto ў 1942 годзе pas загадзе Niemiecў усіх наваселкаўскіх jaўреяў na падводах вывезлі ў Дзівін, na билия jaўрэйскія могілкі справа piekło дарогі. Jestem сярод тих пакутнікаў і Эстэр Алергант - якую ў народзе называлі Гестаркай, i вайни яна jestem депутатам u мясцовим Савеце. Яна наадрез адмовілася распранацца перад расстрелам, jak загадалі фашисти - za гета адзін з гітлераўцаў prosty закалоў яє bagnet. Астатнія былі расстраляни. Выпадковым сведкам таго расстрелу stoў наваселкавец Аляксандр Бляян, які потим і раськазаў u весци аб тих straszny падзеях.

" Асаблівых здаренняў nie jestem"

Чорны ślad халакосту na зямлі Кобрыншчыны і ўten нашай Беларусі прасочваєцца і ў яшче адним straszny дакуменце, з якім my пазнаеміліся дзякуючи навукова-даследчай дзейнасці Аляксандра Дронца. Аднойчы i яго ў рукі трапіў czasopismo баявих дзеянняў 310-га паліцэйскага батальена(пазней - 3-га батальена 15-га паліцэйскага pałka). З нямецкай педантичнасцю ў яго падрабязнейшим чинам запісваліся ўten " подзвігі" - спаления вескі, расстраляния жанчини і дзеці, і, вядома, забітыя jaўрэі, якія zaўsiwy праходзілі na tło іншых ахвяр асобнымі радкамі.

17 кастрычніка 1942 rok. "Патрулі ў населених punkt Блоты- Велькі і Ляхчыцы нічога nie знайшлі. U Падлессе расстраляни адзін jaўрей. 9-я kompania висилає атради ў Мікалаева, што na ўwschód piekło Хабовічаў. Tam расстраляни 7 пасобнікаў бандитаў (r. зн. партизан - zaўwaga aўtara) і 3 jaўрэі. Знішчаны 1 podwórze".

19 кастрычніка 1942 rok. "9-я kompania висилає карния атради ў Блоты- Велькі і раєни na poўдзень і poўнач piekło Хабовічаў. Безвынікова. Rozżarzając Бельска і Корчыц расстраляния jaўрэі, якія бадзяліся. Пасланы ў Міхалін карни атрад 10-й kompania нічога nie знайшоў. Zwiad ў раєне pasўночней Антонава nie dałem вынікаў. U дзяржаўним маєнтку Ацечына, rozżarzając дарогі "Брэст - Кобрын" расстраляна 5 jaўреяў".

22 кастрычніка 1942 rok. "Rozżarzając Франопаля 10-я kompania праводзіць zwiad dla падрихтоўкі адной аперацыі і расстрельває 23 jaўрэі. Польскае насельніцтва занепакоєна мерапрыемствамі, якія праводзяцца супраць jaўреяў, таму што думає, што іх таксама могуць выселіць з вобласцей, якія прилягаюць i Украіны, ці нават расстраляць".

23 кастрычніка 1943 rok. "U Камяніцы- Жыравецкай 11-я kompania расстраляла 21 jaўрея".

24 кастрычніка 1942 rok. "U Падлессі расстраляни адзін jaўрей".

25 кастрычніка 1942 rok. "Карныя атради 9-й kompania, паслания ў Блоты- Велькі, Вялікія Корчыцы і раєн most праз роў, усходней Хабовічаў, нічога nie знайшлі. U Блотах- Велькіх пакарани 8 jaўреяў, u Хабовічах - 2. U Чарнянах пакарани 4 jaўрэі з Брэста, расстраляни 5 чалавек, што збеглі з Забалацця. U Вялікарыце расстраляни 81 чалавек - jaўрэі дарожна-будаўнічага лагера".

29 кастрычніка, r. Кобрын. "9-я kompania висилає карния атради ў Корчыцы, pasўлопаль, Ор, Заорцы, Клятышчы. Арыштаваны 2 jaўрэі, яни перададзени асобай służba бяспекі ў Кобрын. U Вялікіх Корчыцах ариштавани 3 jaўрэі, пасля допиту пакарани. U Язвіне падчас перастрэлкі з бандай jaўреяў 1 jaўрей забіты, астатнія збеглі pas накірунку Арлянкі".

31 кастрычніка 1942 rok, r. Кобрын. "9-я kompania виступає ў Самары(11 km усходней Макран) dla знішчэння jaўреяў. U Блотах- Велькіх і Цакальнечах(11 km na pasўдневи ўwschód piekło Кобрына) ариштавана і пакарана pas 3 jaўрэі. Na дарозе "Хабовічы - Кобрын" захоплени 2 jaўрэі, якія перададзени асобай służba бяспекі ў Кобрыне. 10-я kompania працягває знішчэнне jaўреяў u Пінску. Варта, пакінутая na апорним пункце, захапіла ў Міхаліне jaўрейку і расстраляла".

1 лістапада, r. Кобрын. "9-я kompania заканчває аперацию pas знішчэнні jaўреяў u Самарах, былі пакарани 80 чалавек. 10-я kompania працягває знішчэнне jaўреяў u Пінску. 3 - ці ўзвод 11-й kompania ариштаваў 2-х jaўреяў, што збеглі з Брэста, і пакараў іх".

12 верасня 1942 rok. З данясення камандзіра 9-й kompania 15-га паліцэскага pałka аб знішчэнні jaўреяў u Чарнянах. "9-я kompania пачала першую праверку насельніцтва punktў Чарняны, Наваселкі і Азяты. Вялікую частку насельніцтва ськладаюць украінцы. Гавораць, што есць польскія і рускія element. U Чарнянах jestem 60 jaўреяў - 12 мужчин, 20 жанчин і 28 дзяцей. Jaўрэі расстраляни 10 верасня 1942 rok ў 2-х кіламетрах na ўwschód piekło Чарнян". Застаўten 1 jaўрей мужчинськага poła(шавец), які будзе праводзіць шавецкія praca пад наглядам украінскай паліциі". (Капітан і ротни камандзір Каспер, узводни вахмістр ахоўнай паліцыі Вольф). 

Sam straszny stoў даклад капітана паліцыі ахови і камандзіра Заура аб масавим знішчэнні jaўреяў u Пінску(прыводзіцца ў скарачэнні).

" U адпаведнасці з загадам 28 кастрычніка kompania прибила na машинах u Кобрын, адкуль marsz jestem адпраўлена ў Пінск. 29 кастрычніка 10-я kompania 15-га паліцэйскага pałka raz з 11-й ротай палявога pałka призначаюцца dla прачесвання гета. Першае прачесванне прайшло паспяхова, закончилася ў 10.00, u перши дзень jestem пакарана rozżarzając 10 tysiąc чалавек. Ноччу kompania знаходзілася ў баявой гатоўнасці ў салдацкім klub.

30-га кастрычніка адбилося 2-е прачесванне гета, 31-га - 3-е, a 1 лістапада - 4-е. Увогуле i месца jestem сабрана 15 tysiąc jaўреяў. Хворыя jaўрэі і дзеці, пакінутыя ў pani, караліся na двари гета. U гета, такім чинам, jestem пакарана 1200 jaўреяў. Здарэнняў nie jestem, za виключеннем аднаго. Адзін jaўрей skazў, што схаваў мноства золата, і вахмістр пайшоў з ім. Аднак з-за таго, што jaўрей obwiesiłem godzina марудзіў і запрашаў вахмістра падняцца з ім na гаришча, вахмістр вярнуў яго wstecz u гета na месца збору. Тады jaўрей знянацку кінуўten na аднаго коннага з szwadron, выхапіў вінтоўку і кій і пачаў яго біць. Напад byў сарвани толькі дзякуючи ўмяшанню салдат kompania. З-за таго, што агнястрельнай зброяй каристацца jestem забаронена, jaўрея ўдарылі сякерай pas галаве, і ен застаўten ляжаць na месци. 1 лістапада kompania jestem призначана ў знешняє ачапленне. Асаблівых здаренняў nie jestem. 2-га лістапада kompania jestem адпушчана з Пінска і ў 13.00 дасягнула Кобрына, a u 17.00 - сваіх апорних punktў".

Халодныя, амаль што справаздачния радкі і бескампрамісныя лічбы лепей za любия эмоцыі адлюстроўваюць сапраўдную сутнасць таго, іншага bok вайни, з якім нават сення, праз столькі гадоў, my сустракаємся даволі редка. Менавіта таму селета, калі спаўняєцца 70 гадоў Вялікай Перамогі, my абавязкова wróciłem яшче raz i дзенніка 310-га паліцэйскага батальена, генацид jaўреяў u дзейнасці якога - daleki nie адзіная жудасная старонка, крывавымі абцасамі выбітая na нашай шматпакутнай зямлі. Tak, гета цяжка читаць - і яшче цяжей уяўляць. Але есць речи, u дачыненні i якіх prosty nie павінна биць недагаворанасцяў ці нейкіх неадназначних трактовак, якія, na żal, становяцца ўten больш распаўсюджанымі ў nasz неспакойни godzina. І my zaўsiwy павінны pra гета памятаць.

Бялоў, Дз. Пад znak зоркі Давіда / Дзмітрый Бялоў // Кобрынскі веснік. - 2015. - 25 лютага. - С. 4. Аб знішчэнні сем'яў jaўреяў u Наваселках u 1942 r.(pas материялах кіраўніка Наваселкаўськага muzeum А. Дронца).

Popularny materiał


Materiał o Rejon kobryński

Wniosłem swój wkład do odtworzenie historia Rejon kobryński. Jeśli u wy jestem ciekawy materiał - podzieliłem się z my: admin@ikobrin.ru

Komentarz


Nazwa płeć

Poszukiwanie



Our partners