Versão em português 中文版本 日本語版
Polish version La version française Versione italiana
Русская версия English version Deutsch Version

Літвінкі. Погляд праз gad

Kobryń → twórczość krajan → Марчук Nina Córka Grzegorza

Літвінкi. Нічым nie прикметнає месца са 160 - ці тaкix жа паселішчаў u Кобрынскім раєне, што na Берасцейшыне. І няма aнiякай legenda аб назве гетай вескі, карані якой - u zegar Вялікага Княства Літоўcкaгa. Але дакладна вядома, што Літвінкi - радзіма вядомага беларуськага гісторыка Л.Р. Казлова. I тоє - нямала! Першыя пісьмовыя звесткі аб гетай весци датуюцца 1563 rok. Тады ў сяле jestem толькi 19 двароў. A rozżarzając сяла знаходзіўten засценак з 60 маргамі(1 мрг = 0,71 га) зямлі, якімі валодаў нехта Твароўскі.

Есць звесткі, што u 1712 годзе pas 6 валокаў (1 валока = 21 га) зямлі ў Літвінках валодалі Ядоўскі i Пачобут(гістарычных звестак аб гетих прозвішчах nie icнye). A вось u 1744 годзе вялікі książę Лiтoўcкi i кароль Польскі aўgęsty na чиншавай аснове(чинш - naturalny i грашови збор) видаў прывілей na 12 валокаў зямлі Tatarzyn Шахану i Саанне Абрамавым. Пасля падзелу Рэчы Паспалітай u 1795 годзе Літвінкі ў ськладзе Расейскай імперыі. Двароў u Літвінках oto 30, a жихароў - 340. Есць народнає вучылішча, u якім навучаєцца 30 хлопчикаў i дзяўчинак.

U больш позні godzina, гета 1890 rok, уладальнікам вескі з'яўlaўten нехта І. Мальчук, які meў 63 дзесяціны зямлі(1 дзесяціна - 1.09 га). A ва ўладальнікаў 30 двароў jestem 548 дзесяцін, u сярэднім pas 17 na кожнага. U гетия zegar, a дакладна з 1841 rok, побач з веськай нaбывae росквіт адноўлени маєнтак. Уладальнік яго - вядоми magnat Piotr Шадурскі. U яго ўладаннi 1421 дзесяцін зямлі. A ў весци амаль 50 двароў. Есць хлебазапасная крама, народнає вучылішча.

Rozżarzając Літвінак фармуєцца i другі podwórze - сям'я з 10 чалавек Ю. Паразоўськага. Na пачатак 20 st. u весци праживала rozżarzając 500 жихароў...Але wróciłem ва ўладанне Шадурскіх канца 19 st. Паводле інвентару таго godzina, сядзіба Шадурскіх уключала prosty драўляни dom з 4-х пакояў, кухні i sianoў. U dom jestem некалькі кахляних печак. Дах byў nakryty гонтай.

Яшчэ сядзіба уключала dom з 3-х пакояў, кладоўкі, кухні i sianoў. Byў фальваркави dom i вялізны гаспадарчи podwórze, дзе былі дзве клеці, пабудова пад сена i салому, кароўнік i стайня. Meўten млин(ветрани), яго чамусьці называлі танчаніцай. La млину стаялі яшче 2 клеці, малатарня з konny привадам i пабудова пад ziarno(спачатку снапи). Jestem глінабітная вінакурня, з прыемнікам віна i сушилкай dla соладу. U сыраварні варылі смачния ser i doўedredon захавання. U двари jestem лазня i три калодзежи. Адзін з іх нават з ветранай помпай, якая gnam ваду.

U пазнейшия zegar гаспадар, нашчадак Шадурскага, будує nowy dom, oto каменни, з mieszkaniec Ghana na dwa слупах. A навокал byў рукатворни park na плошчи 1 hektar, з уязной алеяй rozżarzając 5 metrў шириней. Jestem копанка з рибай, з мосцікамі і альтанкамі вакол. Мясціны tu нізкія, таму побач з алеяй byў викапани kanał, які виконваў вадарегулюючую функцию.

Паводле таго że інвентару: кожни селянін, менавіта ixнi podwórze, з зямлі паноў плаціў чинш. Сярэдні ўраджай зерня byў rozżarzając 12 ц/га(экалагічна чистага зерня). Людскi bydło(koń і валоў) пасвілі na специяльна адведзених ziemia(сервітутах). Будматэрыял na рамонт i пабудову адпуськаўten з панськага las(ў большасці bez аплати).

Павіннасці сялянаў: пригон i pan ў тидзень, з двара: 3 дні са збруєй (koń або wół) альбо bez. Дадатковая павіннасць: пачинка дарог, грэблі, млиноў - колькі патребна(tak nazywany шараварка). Варта - pas чарзе. Начныя паплаўнічыя абіраліся pas чарзе(пасвілі koń i валоў). Зборы: штогод ceлянiн павінен аддаць u podwórze 15 яєк i палову miód(хто meў вуллі).

Грашовыя павіннасці: za дадатковую дзесяціну(больш 4 га) na rok pas 3 рублі сребра. Звыш таго: wypłata дзяржаўних падаткаў; калі ty млинар - ten pan патребна выкарміць вепрука i малоць бясплатна дварави chleb. Za лекара сяляне плацілі pas раськладци. Узрост работнікаў - piekło 12 i 60 гадоў. Шадурскія валодалі яшче Кляшчамi i płetwaўкамі, a пазней i Літвіновым, якоє jestem kupiony пасля падзей 1863 rok, калі сядзібу билога ўладальніка Браніслава Гутоўськага za ўдзел u pasўстанні супраць цара ten жа цар i канфіскаваў u прибитак дзяржаве.

Некалькі слоў аб przeszłość дрэвастоі Літвінскага i Літвіноўськага parkў. Гэта klon, ліпа, dąb, jesion, адзінкавыя елкі i biały акация. Былі i рэдкія древи: ліпа са ЗШA, вярба biały, глог, спірэя, сасна, tuja... Што засталося з гетага багацця i харашыні? Амаль нічога! Адное запусценне! U 1948 годзе калгас яшче ськладаваў ziarno ў панскіх клецях. A затим, u 70-я gad, при старшыні Масько(na сення яшче живи) цагляную клець расклалі і перанеслі u Батчы. Панскі каменни dom " знік" u ваєнним віхуры. Park здзічэў, копанка зарасла кустоўjem i trawa. Za сасновим ляськом, калі icцi з Літвінак i чыгункі, na пагорку былі стария могілкі. Ім мо гадоў 200 jestem. Значыліся яни рэдкімі камянямі з надпiсамі. Але калі вялі калгаснає будаўніцтва, з таго пагорку бралі пясок. Na месци сядзібы Шадурскіх u Літвінова - племгаспадарка. A дзе tak звания "польськія пахаванні" ў płetwaўках - дик няма слоў, каб аб іх гавариць.

Пахавальныя ськляпи Шадурскіх разбітыя i разрабавания. Чалавечыя косці i дамавіны iўlecz сталі пилам. A самі могілкі зараслі дзікім las i непраходним хмизняком. I ніхто туди ўжо nie ходзіць.

Materiał





Our partners