Martschuk Nina Grigorjewna

1. Wo¸tschyn. Radsima Panjato¸skaga
Auf заходнім uskrajku Kamjanetschtschyny, dse zjatsche Pulwa (некалі pa¸nawodnaja і sudachodnaja) für 20 km auf sachad die Hölle Bresta, раскінуўся ist Wo¸tschn, некалі mjastetschka, und zjaper swytschajnaja auf belaruska-polskaj mjaschy gewichtig. Ale mesza getaje, wybranaje ў даўнія die Stunden нібьгга war Boskaj woljaj, зацішнае і spakojnaje, калiсьцi zentralnym паміж Retschtschu Paspal_taj і von Wjalikim knjastwam Літоўскім. Wo¸tschyn s'ja¸lja¸sja stellig kulturell zentram. Nareschze, meszam naradschennja naschaga s вамі aposchnjaga karalja.

Cтанісла ў Panjato¸sk_

Perschaje пісьмовае ўпамінанне pra Wo¸tschyn datujezza der XVI. Art., und менавіта tym, schto ў 1586 godse hier pabudawana zarkwa swjatoga Мікалая і Georg_ja. Bei 1720 adby¸sja schljub Kanstanzy_ Tschartaryskaj sa Stan_slawam Panjato¸sk_m, 44-gadowym den Generälen, прадстаўніком wjadomaga polskaga dem Geschlecht des Wappens "Zelek", kaschtaljanam кракаўскім, wajawodam Masawezk_m, падскарбіем EINSCHL. Für pljatschyma getaga tschalaweka ў udsel bei шматлікіх бітвах. Kanstanzyja war адзінай Datscha уладальніка von Wo¸tschyna, jakaja і atrymala jago ў passag.

3 getaga der Stunde Stan_sla ў Panjato¸sk і, пакінуўшы wajennyja і палітычныя sprawy, nadsejna den As ў bei правінцы і, adda¸schyssja radaszjam бацькі шматлікага sjamejstwa. Uladanne налічвала 18 falwarka ў. Станісла ў sind Panjato¸sk_ ў adukawany tschalawek і hell. ±n den Recht ў reformy ў сваіх ma±ntkach, admjan і ў schy so swanyja gwalty – дні prazy auf den Pan.

2. Kasz±l bei iмя Heilig Trojzy ў Wo¸tschyne
Bazka budutschaga karalja скіроўвае den Pfahl dsejnasz auf будаўніцтва nowaga, zagljanaga kasz±la nepadal±k die Hölle pakoja ў. (Jak wjadoma, perschy dra¸ljany kasz±l hier ў pabudawany ў 1639 godse і mesz і ў sja woddal ma±ntka Panjato¸sk_ch). Кутні der Stein nowaga kasz±la заклалі 18 ліпеня 1729. Prajekt srab і ў і wykonwa ў die Arbeiten варшаўскі архітэктар Вінцэнт Rachez_.

Ussjago pras ein Paar das Jahr людзі ўбачылі zud архітэктуры. Wyschyn±j amal sind 15 Meter ў, gran±nym vom Zelt s гадзіннікам і weschaj, s salatschonym kryscham gekrönt. Des Saals des Tempels wehte die Form gretschaskaga kryscha і war pakryta ploskaj stollju. Padloga ўсярэдзіне marmurowaja. Bei kasz±le rasmjaschtscha¸sja argan, sjamejnaja die Loge і rodawaja krypta. Kasz±l me ў zwei ¸wachody – s der Seite дарогi i s der Seite palaza Tschartarysk_ch.

3. Naradschenne malodschaga des Sohnes
±sz ljuds і, якія stwarajuz dabro, pramenjazza ducho¸naszju. Am meisten kaschto¸nym dakumentam, які swedtschyz pra vergangen веліч Wo¸tschyna (±n sachawa¸sja ja naschych ds±n) s'ja¸ljajezza невялікіх pamera ў, asdoblenaja bronsaj «Kn_ga metryk kasz±la Wo¸tschynskaga die Hölle 1653».

Für стагоддзі кніга поўнілася запісамі імён і tytula ў wjadomych магнацкіх des Geschlechtes ў. Adnak, найвялікшы інтарэс выклікае запіс auf латыні ab нараджэнні ў студзені 1732 Tage semnazzataga Stan_slawa A¸gusta Panjato¸skaga, budutschaga karalja. Хрысцілі jago ў alt kasz±le, darauf die Stunde капітальна adramantawanym. Gety kasz±l jaschtsche дзейніча ў bei 1762 godse. S±nnja sch dort waljajezza толькі zegla die Hölle jago padmurka.

Mazi Stan_slawa Panjato¸skaga stwaryla ў Wo¸tschyne die Schule. Bei der Schule вучыліся jaje tschatyry syny, dswe дачкі і некалькі junako ў s pryjesdschych sem'ja ў. Bei tym ліку Anton_j Tysengaus, budutschy міністр фінанса ў Wjal_kaga knjastwa. Pra jakasz nawutschannja ў der Schule swedtschaz, schto ¸se jany дасягнулі sa¸waschnaga становішча ў тадышнім gramadstwe. Satym Stan_sla ў (karol) wutschy¸sja wa універсітэтах Angl іі і Franzy і, schmat падарожніча ў. Waloda ў pjazzju замежнымі мовамі. Und pakul budutschy karol atrymo¸waje adukazyju, werden wir sno ў ў Wo¸tschyn zurückkehren.

4. Росквiт i sanjapad Wo¸tschyna
Der tschargowaja Ersatz ўладальніка ў Wo¸tschyna adbylassja ў 1744 godse, калі der Fürst Міхаіл Tschartarysk і, den Kanzler WKL, міністр і wydatny палітык, kup і ў tschastku воўчынскіх ma±ntka ў bei swajgo schwagra, Panjato¸skaga (bazk і). Ale sjam'ja budutschaga karalja der Pas-ranejschamu schyla ў Wo¸tschyne.

Станісла ў Panjato¸sk_ (bazka) ў gut gaspadarom, adnak, Міхаіл Tschartarysk_ akasa¸sja jaschtsche lepschym. ±n für wjalmoschnaga schyzzja stwary ў вялікасвецкую рэзідэнцью. Jago palaz s ліственіцы налічва ў 36 pakoja ў. Und zwei zagljanych флігелі – 52 пакоі.

Taksama пабудавалі шматлікія памяшканні für pryslug і, gaspadartschyja sbudawann і, цяпліца, nareschze, teatr. Den Schnurrbart geta akajmlja ў 30-gektarny der Park, rasresany шырокім den Kanälen, wykladseny дубовымі дылямі. dwuchpawjarchowy zagljany budynak бібліятэк і, bei якім narads і ў sja budutschy karol, ў adno¸leny. Daretschy, die Stunde uratawa ў getuju pabudowu. Bei ім месцілася kantora kalgassa імя Schdanawa, paslja dort schyla pryjesdschaja sjam'ja, zjaper wjaduzza ramontnyja die Arbeiten. Und wos кнігі і pakoj karalja загінулі. Jak gaworyz swedka, arch і ў і кнігі існавалі jaschtsche ў 1939 godse.

Adnak, wir werden ў XVIII stagodzse zurückkehren. Bei gety die Stunde budujezza das Rathaus (jakuju pasnej perabudujuz pad zarkwu), kamennyja gandl±wyja sind (try Male ў das Jahr hier праводзіліся кірмашы) froh. Budujezza manastyr і капліца (ja s±nnja nicht захаваліся). Ale naschy сучаснікі pra getuju prygaschosz do¸ga nicht мелі dakumentalnych swestak. I толькі ў 1994 godse ў Paryschskaj nazyjanalnaj бібліятэцы знайшлі maljunak P'era Ryko s den Plänen wo¸tschynskaj рэзідэнцыі.

Auf s±nnja захаваліся толькі kasz±l Heiliger Trojzy, бібліятэка, tschastka szjany palaza, das Rathaus, bei jakoj zjaper dsejutschaja zarkwa.
Schto datytschyzza falwarka Gremjatscha, які ¸wachods і ў bei воўчынскі die Gruppe, so калі ў 1870 godse ±n hundert ў ulasnaszju den Fürst ў Pusyna ў, so jany пабудавалі dort palaz kasatschnaj prygaschosz і, s вялікім den Parks s рэдкіх parod dre ў... Bei unsere Stunde war dort die Schule, paslja піянерскі lager. I geta aschtschadschala palaz. 3 1997 Jahre "apeku" über гістарычным помнікам usklala auf sjabe Міністэрства die Kulturen RB.

5. Budutschy karol i budutschaja iмператрыца
Калі Stan_slawu Panjato¸skamu споўнілася 20 gado ў, jago выбралі ў der Sejm Breszkaga paweta, dse ±n swjarnu ў auf sjabe ¸wagu deputata ў сваім rytarstwam. Pras zwei Lumpen ±n ў uscho стольнікам EINSCHL. Satym Stan_sla ў A¸gust der Mörser і ў auf dyplamatytschnuju szjaschynu: spatschatku sakratar passolstwa ў Sankt-Pezjarburgu, paslja nadswytschajny passol Retschy Paspal_taj bei den Rassen іі.

Менавіта ў gety die Stunde ±n знаёміцца s budutschaj імператрыцай der Rassen іі Kazjarynaj II. Калі jany ¸perschynju сустрэліся, die Grube war es 23, ihr – 26 gado ў. Bei rasbeschtschanym dwarzowym sweze Panjato¸sk_ nagadwa ў цнатлівага kachanka. Perad ad'esdam s Polschtschy ±n paabjaza ў vom Pfahl maz і, schto nicht budse піць і guljaz bei der Karte, і schto nicht зробіць prapanowy ні adnoj schantschyne pakul die Grube nicht споўніцца 30 gado ў. ±n nicht dawa ў dem Versprechen auf ¸strymanne, ale лёгкія prydwornyja amury jago nicht захаплялі dy baja¸sja pl±tak і інтрыг. Und sachap і ў schyssja war Kazjarynaj – geta jago perschaje kachanne – ±n die Duma ў, schto budse любіць jaje ist ewig.

Kazjaryna і Panjato¸sk_ былі палюбоўнікамі ¸sjago pa¸goda. Bei schn і ў ні 1756 jago адаслалі rückwärts bei Polschtschu і ў gety sch die Stunde Kazjaryna srasumela, schto jana zjascharnaja. Панятоўскі wjarnu¸sja ja ruskaga dwara толькі ў patschatku studsenja 1757. Und ў notsch auf 8 studsenja Kazjaryna нарадзіла dsja¸tschynku, імя jakoj далі Ganna. Ganna Pjatro¸na Ramanawa, jakaja praschywe толькі 2 Lumpen.

Kazjaryna II

Den Schnurrbart leitete і, schto geta дзіця die Hölle Panjato¸skaga, ale маўчалі. Pras нейкі die Stunde імператрыца Jel_saweta sapadosryz Kazjarynu ў dsjarscha¸naj sdradse. Den Schnurrbart jaje палітычныя саюзнікі buduz aryschtawanyja, und Panjato¸skaga sno ў adprawjaz bei Polschtschu auf доўгіх dieser gado ў.

Лічыцца, schto wybrannju Stan_slawa Panjato¸skaga karal±m садзейнічала Kazjaryna (uscho Kazjaryna II, расійская імператрыца). Geta so. ±ju кірава ў zwjarosy палітычны разлік. Jana des Guten leitete charaktar Stan_slawa. Панятоўскі der Pas-ranejschamu kacha ў getuju schantschynu. Менавіта getym moschna rastlumatschyz davon die Tatsache, schto karanazyja war prysnatschana auf dsen Kazjaryny. Auf dsen Heiliger Kazjaryny ±n падпіса ў і der Akt ab admowe die Hölle prastola. ±sz swestk і, schto Panjato¸sk_ auf prazjagu ¸sjago swajgo schyzzja pras і ў Kazjarynu II staz jagonaj schonkaj. Ale jana sa¸s±dy gawaryla: «Nicht!»

6. Станiслав A¸gust Panjato¸ski – karol
Bei njadselju 25 лістапада (der Pas каталіцкім kalendary) 1764 Stan_sla ў A¸gust usyscho ў auf den Thron. Duschy і malady, prygoschy і adukawany ±n me ў tady 32 Lumpen. Und naperadse war es – трыццацігадовае panawanne ў adnoj s найвялікшых еўрапейскіх краін. Panawanne paspjachowaje i nicht вельмi шчаслiвае i трагiчнае, radasnaje i baljutschaje. Bei tyja днi ў Warschau з'ехалiся 30 Tausende gaszej s краiны dy sameschscha erhitzend. Karanawa¸sja Stan_sla ў Panjato¸ski ў kasz±le swjatoga Jana.

Якi sch die Spur пакiну ў karol Stan_sla ў auf tschale Retschy Paspalitaj. Der Pas-perschaje, ±n актывізава ў adukazyju, dsejnasz wutschonych і mastako ў. Sasnawa ў bei Warschau кадэцкі der Körper, s jakoga выйшлі slawuty General Kaszjuschka, Jas_nsk і, Sakoln_zk_ і многія іншыя людзі. ў sasnawany der Körper інжынера ў WKL і wernuty ja schyzzja maneschny der Hof. sklalassja dumka, schto s getaga der Stunde patscha¸sja «salaty das Jahrhundert».

Панятоўскі nadawa ў uwagu і gaspadartschaj дзейнасці гмін, klapaz і ў sja ab развіцці прамысловасці і gandlju. Ale sproby ¸mazawannja zentralnaj ulady schljacham reform, выклікала nesadawolenasz der Rassen іі і Prus іі, und taksama mjaszowych reakzyjnych des Magnaten ў, і pastupowa perarasla ў adkrytuju waroschasz. Ці sch bywa ў karol pry жыцці ў Wo¸tschyne? Adno ўпамінанне ±sz. Bei верасні 1775 ±n ў bei Kamjanzy і Wo¸tschyne і nawat wykana ў die Bitten wojta, бурмістра і starast. Adnak galo¸naje toje, schto paslja sjabe ±n пакіну ў Kanstytuzyju am 3. Mai.

7. Kanstytuzyja am 3. Mai 1791
Unutranaja палітычная нестабільнасць bei краіне паслужылі der Rassen іі, Prus іі і Аўстрыі padstawaj ja tago, kab raspatschaz padsel Retsch_ Paspal_taj bei 1772 godse. Paslja getych padsej karol Stan_sla ў A¸gust sprabuje правесці dsjarscha¸nuju reformu. ў prynjaty Dsjarscha¸ny das Gesetz, wjadomy jak Kanstytuzyja am 3. Mai.

Daretschy, geta perschaja Kanstytuzyja ў Je¸rope і andere ў sweze (paslja SSCHA). Bei ihr замацоўваліся meschy pa¸namoztwa ў dsjarscha¸naj ulady, sind і абавязкі gramadsjan recht. Jana sazwjardschala solches panjazze jak das Volk, jakoje ¸kljutschala, aprotsch schljachty, mjaschtschan і sjaljan. Schljachta pasba¸ljalassja die Rechte асабістай ulady über сялянамі. adbylossja dalejschaje ab'jadnanne Karony і EINSCHL.

Bei выніку getych smen wurde Retsch Paspal_taja kanstytuzyjnaj манархіяй. Radykalnyja ¸nutranyja reformy ў Retschy Paspal_taj sno ў сталі непакоіць sussedsja ў, якія баяліся jaje магутнасці. Wossennju 1795 Kazjaryna II, імператар Аўстрыі і karol Prus іі сцерлі s die Karten Je¸ropy solche dsjarschawu jak Polschtschtscha. Karalja Panjato¸skaga сілай прывезлі ў Garodnju і змусілі adratschyssja die Hölle des Throns. Geta war es 25 лістапада (210 gado ў tamu, bei dsen Heiliger Kazjaryny). Bei gety hat die Stunde прускі karol s Krakawa ў Berl_n каралеўскія сімвалы ¸lady ausgeführt. Станісла ў konnte Panjato¸sk_ uratawaz dsjarschawu, ale pras den Pfahl палітыку ducho¸na padrychtawa ў das Volk für peraadolennja 120-gadowaj няволі nicht.

8. Апошнi prytulak aposchnjaga karalja
Bei seradu 11 ljutaga 1798 Jago Karale¸ski Wjal_kasz der Mund ў die Wunde. адзінаццаці adtschu ў sjabe drenna erhitzend. Выклікалі lekara. Pasnej ksjandsa. Chutka pryjecha ў і імператар Pawel s synam. Jana заспелі Panjato¸skaga neprytomnym... Und ¸scho 12 ljutaga byloga manarcha wurde Retschy Paspal_taj nicht.

Pachawanne jago war es sapra¸dy каралеўскім. Njaboschtschyka забальзаміравалі. Paslja trunu s zelam karalja выставілі ў den Saal Tronnaj palaza. Pawel I асабіста ¸skla ў auf galawu Panjato¸skaga karonu. Und 5 сакавіка trunu s zelam uratschysta перанеслі ў kasz±l Heiliger Kazjaryny. Працэсію s 18 Tausende wajsko¸za ў usnatschalwa ў selbst расійскі імператар.

Satym абабітую von der Weiße scho¸kam trunu апусцілі ў andere, pasalotschanuju і размясцілі ў krypze kasz±la. Auf камяні зрабілі надпіс. So хавалі толькі рускіх zaro ў... Ale samaje ds і ў naje ў tym, schto ¸s± рабілася моўчкі. So sagada ў імператар... 6 ліпеня 1938 ў kasz±le Heiliger Kazjaryny adbylassja eksgumazyja pareschtka ў karalja ў прысутнасці Konsuls Polschtschy і прадстаўніко ў sawezkaj ulady.

Es war saswedtschana, schto karale¸skaje zela nicht sachawalassja. Und adsenne і іншыя retschy захаваліся вельмі des Guten. I wos 9 ліпеня 1938 auf stanzyju Sto¸bzy pryby ў tawarny der Wagen s apjatschatanaj dra¸ljanaj skrynjaj... Tym den Stunden bei Wo¸tschynsk_m kasz±le ішла hastig padrychto¸ka ja perasachawannja.

Notschtschu 14 ліпеня 1938 ja Wo¸tschynskaga kasz±la пад'ехалі zwei грузавікі і tschorny лімузін. Bei swjatle кішэнных ліхтарыка ў выгрузілі 600 кілаграмовы sarkafag, які nicht smjasz і ў sja nawat bei веснічкі krypty. Tady вырашылі перакінуць jago pras murawanuju agarodschu. Des Quatsches tresnu ў. Велізарная truna nicht ўваходзіла ў die Gruft. Bei сутарэнні апусцілі толькі skrynku s serzam і ўнутранасцямі. Sarkafag паставілі auf padlogu ў нішы.

Dswery апячаталі. Адзін der Schlüssel адцалі mjaszowamu ksjandsu Anton_ Tschyschew_tschu, другі für бралі sabe. Adnak, затаіць getuju навіну die Hölle mjaszowych schycharo ў nicht ¸dalossja. 12 werasnja 1939 ў Wo¸tschyn uwajschlo гітлераўскае die Truppen. Ale pras try дні sno ў adsunulassja für den Bug, sastup і ў schy der Pas damowe getuju tschastku Palessja Tschyrwonaj Arm іі.

28 werasnja schychary Wo¸tschyna даведалiся, schto buduz schyz bei der UdSSR. Станісла ў A¸gust Panjato¸sk_ apynu¸sja ў Sawezk_m Sajuse. Jago нікуды nicht перавозілі. Ist perassunulassja mjascha einfach. Und 22 tscherwenja 1941 ў mjastetschka ўвайшлі nowyja gaspadary sa swastykaj auf den Ärmeln.

Der Wald Wo¸tschyna paslja wajny ў wysnatschany auf Jalz_nskaj канферэнцыі. ±n adyscho ў ja Sawezkaga Sajusa. Jak swedtschaz ljuds і, adrasu sch paslja ad'esdu aposchnjaj grupy воўчынскіх каталіко ў bei Polschtschu, bei kasz±l улезлі рабаўнікі: разламалі trunu, s мундзіра зрэзалі гузік і, jany блішчэлі jak salatyja, забралі karonu, rosnyja materyjaly...

Paslja mjaszowy kawal s zynkawaj truny narab і ў w±dser, і калі напіваўся, so ljub і ў tantschyz bei karale¸skaj karone. Paslja смерці kawalja jago der Sohn karonu sda ў bei якасці утыльсыравіны. Der Staub рабаўніко ў nicht цікав і ў, jak і рэшткі wonkawaj truny s жалезнымі ручкамі. Und wos kudy dselassja die Urne s unutranaszjam і? Kaschuz, нібыта вартаўнік гміны hat Anton Pratassjuk s kasz±la астанкі karalja ў nejkaje толькі die Grube wjadomaje mesza ertragen. I getuju das Geheimnis sabra ў s saboju ў магілу.

Den Schnurrbart сыходзілася auf adnym: Воўчынскіх могілках. Moscha, so сціпла, ale der Pas-chrysz_jansku dort і ўпакоіліся астанкі karalja? Jak успамінае kardynal Kas_m_r Sw±ntak, «Prybl_sna ў 1955 godse ў Мінск pryjscho ў ліст s Wo¸tschyna, bei якім a¸tar pawedamlja ў, schto ±n patajemna sabra ў парэшткі karalja і perasachawa ў іх. I mesza gato ў pakasaz... Nicht паехалі. Und ліст sgub і ў sja».

I wos jaschtsche adno perasachawanne. Moscha, і nicht aposchnjaje?! Gaworyz Gal_na Katschano¸ski, супрацоўнік Wo¸tschynskaga des Museums, studentka гістарычнага fakulteta. Geta jana школьніцай bei 1987 godse Malen s сябрамі s Grodna разграбалі рукамі smezze ў kasz±le heilig Trojzy ў Wo¸tschyne, schukajutschy рэшткі aposchnjaga karalja...

Und 13 sneschnja 1988 ў падпісаны der Akt peradatschy polskamu der Seite reschtka ў pachawannja karalja Stan_slawa. Sjarod іх: srebnyja die Tressen, часткі truny, abzassy, die Fragmente мундзіра, цвік і, шматкі karale¸skaga plaschtscha... So Stan_sla ў A¸gust Panjato¸sk_ s Boschaj ласкі Karol Polsk і, der Fürst Літоўск і, Rusk і, Prusk і, Masawezk і, Schamojzk і, Кіеўск і, Walynsk і, Padolsk і, Padljaschsk і, Інфлянск і, Smalensk і, Tscharn_ga¸sk_ wjarnu¸sja ў der Warscha¸sk_ samak pras 196 gado ў...

Die Zeitung «Лiтаратура i mastaztwa», № 30, 28 лiпеня 2006

• S dem Geschlecht Andrano¸sk_ch
• Казімір Lyschtschynsk_
• Schyzz± i smerz Stanislawa A¸gusta Panjato¸skaga
• Кобрынскія карані "Kodaka"
• Лагішынскі sjamelny der Aufruhr
• Jak "mucha¸zy" чэкістам памагалі
• Jak пiнскiя baloty выратавалi Rasiju
• Wiederzukommen