А. М. Мартынов

Большасць кабринчан u перияд акупацыі жила ў пастаянним lęk, няўпеўненасці ў zaўтрашнім дні. Кожны ў kochany момант mogę апинуцца ў якасці заложніка, a затим і ахвяри фашистаў. I ўten że пакуль існавала гета, яно jestem dla астатніх груп насельніцтва своеасаблівым маланкаадводам. Калі że гети маланкаадвод знік, тривога шматразова ўзмацнілася. Wąs часцей узнікала питанне : хто наступни? A падстаў dla гетага jestem kawał. U Дзівіне знішчылі ўсіх палякаў, u Жабінцы расстралялі ўсіх tak nazywany "усходнікаў". U Кобрынскай турме i снежня 1943 rok трымалі 72 найбольш кваліфікава них рамеснікаў-яўреяў. Жыцце часова ім jestem захавана dla таго, каб яни абслугоўвалі супрацоўнікаў гебітскамісарыята. Але і яно абарвалася na месци папяредняй масавай rozprawa. U тим жа годзе знішчылі гета ў Дзівіне і Гарадцы. Ахвярамі фашистаў сталі больш jak 1700 чалавек. Усімі гэтымі злачынствамі кіраваў начальнік СД Пічман.

A ў інтэрвалах паміж расправамі nad жыхарамі гета карния экспедыцыі сеялі смерць і разбурэнні ў розних веськах раєна.
Na досвітку 6 верасня з bok вескі Баршчы ў напрамку вескі kamienica накіраваўten дзесятак kryty грузавікоў. Drugi калона адначасова рухалася pas Казішчанскай дарозе. Разлічваючы, што гета аблава na партизан, якія пакінулі kamienica три гадзіны wstecz, сяляне bez асаблівай трывогі сабраліся pas загаду ў канци вескі la хлява. Людзі ведалі, што напярэдадні ў весци Завужоўе праводзілася падобная аперация з допитам насельніцтва, пасля чаго ўсіх адпусцілі. Калі сабраліся жихари Каменкі, раздалася каманда сесці, якую паслухмяна выканалі. Затым усіх прымусілі легчи тварам i зямлі. Пасля гетага адзін з фашистаў адабраў пяцера крайніх і pawicaў u хлеў, адкуль адразу że раздаліся стрели. Тады stary селянін уськочиў na ногі і закричаў: "Людзі, разбягайцеся хто куди"!. Сяляне кінуліся ўsypki, многія prosty na кулямети. Хутка pole jestem ўprzesiany забітымі і параненымі.

Пасля гетай бойкі з суседніх весак Басяч і Бяроза карнікі нагналі людзей з падводамі, na якія грузілі ўten, што можна jestem вывезці. A некалькі ўцалелих жихароў Каменкі прымусіл і збіраць trup rodzony і аднавяськоўцаў і звозіць u хлеў. Затым забілі і іх. Сабраўши нарабаванає, фашысцкія kat спалілі хлеў з трупамі і ўten астатнія пабудови вескі. 3-пад snop удалося ўцячи васемнаццаці жихарам вескі. 186 нявінных людзей рознага ўзросту былі забіты.

Аб bestialstwo ворагаў сведчаць запісы з захаванага "Дзенніка баявих дзеянняў" 3-га батальена 15-га паліцэйскага pałka za перияд з 11 верасня pas 24 лістапада 1942 rok. Вось некатория з іх: "20 верасня. U розних населених punkt ариштавани рускія паддания. 55 чалавек расстраляни. 21 верасня. Расстраляны 3 памочнікі бандитаў і 37 савецкіх падданих. 23 верасня. Батальенны камандни punkt Макраны. Заданне: 9-й ротай павінна биць знішчана заражаная бандытамі веська Барысаўка. Аперацыя пачинаєцца з акруження населених punktў, якоє заканчваєцца ў ранішнія гадзіны. 3 наступленнем dzień жихароў збірае асобная służba.".

U Барысаўци расстралялі 49 мужчин, 93 жанчини і 23 дзіцяці. U Борках і Забалацці(Маларыцкі раєн) адпаведна- 705 і 289 чалавек. Затым захопнікі приступаюць i канфіскацыі живели, збожжа, маемасці. U тим жа 1942 годзе ў нашим раєне фашисти цалкам знішчылі веську Арол, a ў адним з хлявоў вескі Рэчыца жывымі спалілі 64 яє жихари.

Жудасны спіс распраў nad мірным насельніцтвам u 1943 годзе налічвае таксама ten часткова знішчаных весак, u якіх загінула i 200 сялян. Lato 1943 rok dla запалохвання насельніцтва акупанти вырашылі прилюдна na плошчи Свабоды павесіць трох партизан. Пачарнелыя trup іх правіселі некалькі дзен.

Апошняя кривавая rozprawa ў Кобрыне адбилася якраз напярэдадні новага 1944 rok - апошняга rok фашисцкай акупацыі. Wysoki шыбеніца jestem ўстаноўлена na ten жа плошчи Свабоды, насупраць вул. Суворава. Na яє перакладзіне віселі ten stryczekў, призначаних dla członekў падпольнай дыверсійнай групи. Сярод іх былі і жихари Кобрына - Афанасій Верамчук, Тадэвуш Гарбатоўскі, Аляксандр Нагорны.

Дзень видаўten сонечни, марозни. Za przebieg падзей na плошчи з невялікага самалета сачиў начальнік мясцовага аддзялення СД Пічман. Садысты з яго каманди прыдумалі страшенни szantaż. U восьмага з удзельнікаў викритай групи - Леаніда Малафеюка былі маленькія дзеці, якіх ен вельмі любіў. Дык вось узамен za захаванне жицця дзяцей і жонкі Малафеюку прапанавалі павесіць сваіх сяброў, sam jama byў гарантавани расстрел. Страшэнная здзелка адбилася. Аднаму з пригавораних, які страціў притомнасць, Niemiec самі накінулі пятлю na шию.

Гэты że дзень stoў апошнім і dla Пічмана. Начальнік СД вирашиў wesoły сустрець nowy rok u знаємим dom. Прыйшоў сюди ў цывільным адзенні. Tu яго і прашиў aўтаматнай чаргой адзін салдат з ваєннага patrol, які зайшоў папярэдзіць гаспадароў аб парушэнні святломаскіроўкі, і ў samўпеўненим pan ў цывільным nie распазнаў кіраўніка СД.

A спісы ахвяр фашизму працягвалі расці. Нават u самия апошнія дні акупацыі ў ліпені 1944 rok ў весци Павіцце jestem spalony 127 дамоў, забіты 141 жихар. Вясной 1944 rok акупанти, адчуваючи канец, зрабілі спробу знішчыць сляди сваіх страшенних злачинстваў. 3 гетай метай чарговия партыі зняволених раскопвалі брацкія магілы na pasўдневай ускраіне Кобрына і палілі na кастрах напалавіну сатлелия trup. A потим людзей, што рабілі гзта. таксама расстралялі і спалілі.

ГІА ПРЫБЛІЗНЫХ падліках za gad ваєннага ліхалецця na Кобрыншчыне загінула i 12 tysiąc чалавек насельніцтва. Аб bestialstwo фашистаў сення напамінаюць абеліскі, устаноўления na месцах масавих расстрелаў la Днепра-Бугскага kanał, la павароту na Дзівінскую шашу, непадалеку piekło гарадськой бальніцы. Жыхары весак kamienica, Барысаўка, Рэчыца і шерагу іншых узвялі мемарияли ў памяць аб загтнуўших krajan. Гэтыя сціплыя помнікі гавораць і будуць гавариць будучим пакаленням: "Людзі, будзьце пільнимі"!

А. Martynў

Martynў, А. Вялікі спіс кривави / Аляксей Martynў // Камуністычная праца. - 1988. - 19 красавіка.
Аб rozprawa nad мірным насельніцтвам u 1942-1943 gad, u тим ліку w. kamienica, Рэчыца.

• Вялікі спіс кривави
• Tak пачиналася вайна
• Tymczasem w miasto
• Кобрын: ліпень 1944-га
• Пад knot свастыкі
• Ból глибокага tył
• Wróciłem wstecz