Artykuł O mieście Kobryń: ciekawy artykuł

Las урадженцаў Кобрыншчыны, wysłany з 1940 pas 1950-я gad za межи Беларусi, u iх memuar i ўcпамiнах

I ведают potomek ziemia ten
prawosławny
Historia swój.
А.С. Puszkin

U канци 1939 rok ў Заходняй Беларусi разгарнулася кампанiя pas барацьбе з " ворагамi". НКУС jestem сфабрикавана версiя pra iснаванне заканспiрыраванага падполяя i "польська-фашисцкай agentura". Za саўдзел u супрацоўнiцтве з варожымi шпiенамi абвiнiлi i многiх кiраўнiкоў рэспублiкi. Былi ариштавани старшиня СНК БССР А.Ф. Кавалеў, другi сакратар цк КП(б) А.А. Ананьеў, рад партийних i дзяржаўних дзеячаў. Большасць ариштаваних, нягледзячи na недаказанасць вiны, былi wywieziony з Беларусi, многiя загiнулi ў лагерах. З пачатку 1940 r. ў заходняй абласцях Беларусi пачалiся рэпрэсii супраць przeszłość członekў каланiяльнай адмiнiстрацыi i ваєннаслужачих польськай армii.

U 1949 r. пачалася масавая калектывiзацыя. U вынiку i канца 1950 r. 80 % сялянскiх двароў jestem аб׳яднана ў калгаси. Nie абишлося i bez лiквiдацыi кулацтва jak класа. Раскулачваць пачалi nie толькi кулакоў, але i сераднякоў, якiя nie хацелi ўступаць u калгаси. Wąs нажитає селянiнам, уключаючи жилльовия пабудови, при раскулачваннi пераходзiла ва ўласнасць калгасаў. Напрыклад, u акце опiсi i ацэнкi маемасцi, канфiскаванай u Маркавай Праскоўi Сiльвестараўни w. trawa Павiццеўськага сельсавета Кобрынскага раєна) читаєм. [3]

I. Карова масцi цемнай waga 300 kg 1000 руб.
II. Авечкi белия(2) 500 руб.
III. Sukno шерага i чорнага kolor(10 м) 210 руб.
IV. Koń з хамутом(1) 2000 руб.
V. Bot стария(1) 150 руб.
VI. Шафа ў разабраним вiдзе(1) 50 руб
_________________
3910 rubel

Тысячы сялянскiх ten′jaў былi wyeksmitowany za межи рэспублiкi. Цяжка ўявiць, але большасць naród nie сумнявалася ў справядлiвасцi навешаних na сумленних людзей ярликоў. U резалюциях wschódў, мiтынгаў, u пiсьмах працоўних змяшчалiся патрабаваннi жорсткай rozprawa nad "ланцуговимi сабакамi фашизму" i "завярбованимi i пакiнутымi dla шпiенскай praca агентамi". Спатрэбiлiся дзесяцiгоддзi, каб стереатипи сталiнiзму пачалi разбурацца.

Nie абмiнула pal " pieszczę" i "ўвагай" таталiтарная сiстэма i шматпакутную кобринськую зямлю. Больш za 100 чалавек былi асуджани i розних rok piekło(3 i 15) зняволення ў ППЛ. Напрыклад, Янчук Сiдар Дзмiтрыевiч, жихар w. Павiцце, byў асуджани ў 1944 годзе з канфiскацыяй маемасцi. Jama пашчасцiла вярнуцца ў rodzony веську. A вось Паддубны Георгiй Мiхайлавiч 29 лiстапада 1939 r. byў расстраляни 16 лiстапада 1955 rok.

Rozżarzając dwieście чалавек з 1939 pas 50-ия gad былi wysłany za межи Беларусi(Kazachstan, Алтайскi kraj i iншыя месци), a пазней рэабiлiтаваны. Галiна szpak живе ў горадзе Шчэцiн(na мяжи Польшчы з Германiяй). Жанчына nie можа забиць pal mały радзiму Кобрын, вулiцу Агароднюю(цяпер- Пушкiна), дзе знаходзiўten бацькоўскi dom, гiмназiю iмя Марыi Радзевiч, дзе вучилася. Piekło усяго дарагога серцу Галiна jestem адарвана i wysłany raz з мацi, сястрой i братам ў Kazachstan, дзе прайшлi 6 rok дзяцiнства i ранняй маладосцi, u слязах i тривозе, холадзе i голадзе, дзе толькi малiтва дапамагала nie страцiць надзею i ўten витриваць. Хаця daleki nie ўten вярнулiся, многiя засталiся ў степавих магiлах. "Галава maj пакрита сiвiзной, - пiша ў memuar Галiна szpak, -але забиць перажитає нельга. Сення здаєцца, што гета jestem, jak u sen, i nie са ja. [8]. Бацька Галiны, Piotr Пятура, служиць u польськай палiцыi. U 1940 годзе загiнуў пакутнiцкай смерцю ва Усходняй Беларусi.

Pal кнiгу Галiна szpak прысвялiла дарагiм кабринчанам, мiлым krajan. My яна данесла pal ўспамiны з мiнулага, каб ведалi гета нашчадкi. Цiкавасць i тих nowy бакоў жицця, людзей, якiя адкрылiся перад Галiнай szpak, няредка дапамаглi адцягнуць увагу piekło уласних пакут.

Жыла tu′ja szpak u паселку przestrzeń - 27. Дзiву даєшся piekło дзiкай неадпаведнасцi taki " паетичнай" назви i суровай рэчаiснасцi. Усiх висильних паралiзаваў lęk, za жицце, za будачає, za виживанне. U випакутаваних людзей былi твари зацюканих звяроў. A na тварах "уладальнiкаў lasў" - сумесь нянавiсцi i пагарди. Нельга bez жудасцi ўспамiнаць, jak пiша Галiна, "чорния крумкачи", крития, фарбавания цемна - сiняй фарбай машини. Унутры машини падзелени na малюсенькiя цемния клеткi - кабiнкi, u якiх nie jestem чим дихаць. U iх вывозiлi людзей piekło rodzony, piekło звиклага жицця, piekło planў na будачає. I некатория висильния, загнания бесчалавечнымi формамi жицця, патроху пазбаўлялiся звиклих паняццяў pra дабро i zło, pra магчимає i немагчимає. U memuar "Насуперак las - вярнулiся" - nie толькi las tu′i szpak, але i дзесяткаў висильних, dla якiх святымi былi слови : "wąs дарогi вядуць na Радзiму".

Tu′i szpak jestem маральна цяжей, чим многiм висильним яшче i ў тим сенсе, што з-за бацькi, польськага палiцэйскага, некатория висильния пазбягалi iх. З-за гетага, jak пiша Галiна, яна jestem замкнутай, бачила światło u чорних фарбах, хацела схавацца piekło людскiх вачей i пайсцi ў манастир. Гэтае рашенне супакойвала.

Кожны дзень сустракала jak часови, пераходни na droga i мети. Гэтае рашенне ўзмацнiлi жудасния несправядлiвасцi жицця. "My, дзецi, a потим моладзь, выраслi ў голадзе i холадзе, акружания пагардай i варожасцю. Нашы мацi пастарэлi zaўчасна ў нечалавечих умовах, пазбаўления w domu, u барацьбе za виживанне, шматгадовай барцьбе з las". Жывучы гадамi ў трагедийним свеце становiшся пакорлiвым перад пастаянним болем, навучаєшся zegar нават адцягваць увагу piekło яго. Лягчэй jestem тим, каму пашчасцiла працаваць na ferma, дзе-небудзь при бальнiцах цi сталових, a nie ў руднiках Karaganda. Chleb, chleb адзiным, адзiнай царицай Пайкай дыхалi tu wąs живия i pasўживия. Невялiкай колькасцi jaўреяў удалося ўцячи ў Kazachstan. Яны nie згарэлi ў piec крематория, але i nie вярнулiся, jak марылi, na гiстарычную Радзiму. Многiя назаўsiwy засталiся ў руднiках Karaganda.

Неймавернай радасцю jestem вяртанне. I самає дзiўнає, што нягледзячи нi na якiя билия непаразуменнi цi нават варожасць памiж выселенымi, калi справа заходзiла pra Волю, нiхто nie зайздросцiў тим, хто визваляўten. Уладу бралi цудоўния пачуццi Сурадасцi, Суперажывання. Многа łza jestem при развiтаннi, часцiнку души, серца, жицця яни пакiдалi tu, u бяскрайнiх степах Kazachstan. Вярталiся нi ў кiбiтках, нi пешшу, a ў " бидлячих" wagon, запоўнених высыльнымi. Гэты пранiзлiвы жудасни вiск лакамативаў, што цягнулi сотнi wagonў dla скацiны, праследаваў праз gad. A za сценамi wagonў pachnę палямi, былi цудоўния зорния ночи, a popęd дзень za dzień raz з сонцам na працягу dwa тидняў рухаўten na захад. Дзяўczat спявалi, a Галiна акампанiравала na pal гiтары. Гiтара jestem dla дзяўчини найдаражейшай реччу, падарункам бацькi, сведкам усяго, што перажила Галiна ў висилци. Яшчэ wiozę Галiна 2 сшыткi з малюнкамi, спадзявалася, што пакажа бацьку моманти жицця(якога by nie jestem, a жицця) ў висилци. I апошняга nie верила дзяўчина, што няма ў живих дарагога чалавека. Sen pas дарозе дадому былi цяжкiмi, уяўлялiся розния зданi, урач nie памылiўten, skazўши, што ў Галi нервови зриў. Пазбавiцца piekło яго дапамагала гiтара. Мацi Галiны таксама nie магла пазбавiцца piekło зданi ссылкi i радавацца свободнаму жиццю, што наблiжалася. Аднойчы яна сарвалася, выхапiла гiтару i растаптала яє ў бяссiльным адчаi. U wagon ўсталявалася martwy цiшыня. Чуваць byў треськ iнструмента пад нагамi. Галiна адзервянела i з ten хвiлiны наогул nie магла спаць.

Калi наблiзiлiся i iўняй польськай мяжи i popęd спынiўten, людзi выходзiлi з wagonў i станавiлiся na каленi, цалавалi зямлю, замiралi ў паклоне, дзяквалi Богу za swój шчаслiвы зварот. Накiравалiся i Брэста, i новай мяжи нашай Айчыны. Tu′ja szpak nie магла nie заєхаць u Кобрын. Многае tam jestem разбурана, u тим лiку i dom № 27 na вулiцы Пушкiна, piekło якога засталiся толькi мармуровия прыступкi. Nie jestem сабачай будкi, rozżarzając якой закапалi шаблю бацькi. Памер дзядуля, якi хрысцiў my na развiтанне са слязамi. Адзiны дзядзька Адась prapasў bez вестак. Сустрэча з горадам, з бабуляй jestem i радаснай, i сумнай. Здаецца, яшче навокал панавалi lęk i смерць.

Кiрмаш pusty i цiхi. Nie jestem tam палешукоў, якiя прадавалi wczesny ranek olej, ser, гриби. Nie jestem jaўреяў, якiя хвалiлi swój тавар. Многа пралiлося iх бязвiннай крывi, варушилася piekło болю зямля. Stary вулiца 3-га maj jestem martwy, bez цукернi, дзе дзецi i моладзь любiлi ласавацца прысмакамi; bez dom манахаў, дзе вихоўвалiся хлопчыкi - сiроты. Вялiкая agawa na плошчи Свабоды, якая распуськалася чирвонай кветкай большай za вядро, напамiнала агарак свечкi. A вось касцел i сiнагога засталiся непашкоджанымi. Родны горад trzebaўга такiм застаў ў памяцi.

Развiтвалiся з iм u цiшы i ськрусе, u адчаi i тривозе. Пры перасячэннi мяжи na Bug з болем азiрнулiся. Na першай станцыi popęd закiдалi каменнямi, чулася: "jaўрэi, вяртайцеся ў Маскву". Галiне ўрезалася ў памяць дзяўчина ў каляровай сукенци, якая спалохана прыцiскалася i рукi свайго chłopiec - спадарожнiка i з расшыранымi вачима лепятала jama штосьцi, паказваючи na my. Jestem криўdno i nie верилася, што ўсiх, хто ехаў u wagon, чакає wola, swój dom, nie ważny, якi, але swój. "I вось везлi my, пакуль бяздомних, нежаданих, з мяшочкамi сухароў (nie jestem клункаў, nie jestem адзення, але сухари былi пригатавани, tak jak нiколi nie ведалi, што my чакає) dal na захад, але ўжо тривожна засумаваўших. Трапiлi ў Шчэцiн. Jestem цяжка, нават сухари згадзiлiся. Maj жаданне пайсцi ў манастир nie здзейснiлася. Ja, jak старейшая, jestem адказная za tu′ю: мацi boląc, brat з сятрой треба jestem вучицца. Ja вимушана jestem iсцi na працу.

U апошнiх радках pal кнiгi Галiна Пятроўna ўспамiнае, што незадоўга pas приєзде ў Польшчу сустрела пажилую манахiню, раськазала ona pra сва асабiстыя жаданнi. Жанчына вислухала, уважлiва гледзячи na Галiну, i са спагадай параiла: "Дзiця, ja пайшла ў манастир, бо згубiла tu′ю ў Варшаўскiм pasўстаннi. A ty маладая, павiнна нарадзiць i вихаваць дзяцей, каб жицце прадоўжилася". Гэтыя слови глибока запалi ў серца Галiны. Праз некатори godzina яна сустрела chłopiec - паляка, маладия людзi стварылi tu′ю. Суседка Галiны пракаменцiравала гета tak: "Вось i споўнiлася wola Бога". I паплило жицце.A my засталася кнiга memuarў, jak сведка жудаснага перияду гiсторыi, калi людзей, народжаних биць шчаслiвымi i дариць шчасце, прымушалi павериць, што яни, злачинци, што яни nie такiя, jak iншыя. Кнiга гучиць jak папяреджанне ўсяму światło ў барацьбе za prawy i годнасць чалавека. Вельмi цiкавы i пазнавальни memuar Нiны Хамянчук.

"Паважаная Нiна Мiкалаеўna, wasz заява, адрасаваная ў УКДБ Рэспублiкi Białoruś pas Брэсцкай вобласцi, намi разгледжана. Паведамляем, што висяленне wy i członekў Вашай tu′i ў 1940 g, za межи Беларусi признана bezprawny i ўten, хто byў wyeksmitowany рэабiлiтаваны. Намеснiк начальнiка Упраўлення КДБ Рэспублiкi Białoruś pas Брэсцкай вобласцi 11 maj 1992 r. №X - 3418
В. Чарныш.

Гэта jestem ўжо ў 1992 годзе. A pas звароце ў родни kraj u 1950 Нiна закончила сяреднюю szkoła, паступiла ў юридични iнстытут, але праз miesiąc яє адтуль выгналi. Rok Нiна працавала ў калгасе, потим закончила ў Брэсце таргова- кулiнарную szkoła, криху папрацавала ў гандлi ў i злягла na 6 rok з цяжкай хваробай(наступстви высылкi). Пазней працавала касiрам. Пенсiенны ўзрост iў магчимасць многа читаць. Асаблiва цiкавiла ўten, звязанає з рэпрэсiямi i калектывiзацыяй. Нiна Мiкалаеўna zaўважила, што апублiкаванага вельмi нямнога. Гэты непадняти pokład гiсторыi, аплачани тысячамi чалавечих lasў i жиццяў, горкiя ўспамiны nie даюць ona спакою, стукаюцца ў серца. Tak узнiкла кнiга ўспамiнаў.

Tu′ja Хаменчукоў, урадженцаў вескi Глiнянка Кобрыскага раєна, jestem рэпрэсiравана ў 1940 годзе ў Kazachstan, u горад Акмалiнск, a затим u працпаселак №32(na беразе Iшыма, rozżarzając яго витока). Mały пяцiгадовым дзiцем jak неблаганадзейни element прайшла Нiна са pal tu′ona droga высылкi i ўten яє цяжкасцi.

Нарадзiлася Нiна ў вялiкай заможнай сялянськай tu′i. Яе дзед byў u Амерыцы na заробках i raz са сваiмi родзiчамi раскупiў зямлю памешчика(25 дзесяцiн), sam сядзiбу, пабудови якой цалкам згарэлi. Яны пабудавалi пристойния pas тих zegar pani, добрия гумни, хляви dla koń i скацiны; нават jestem вялiкая пчалiная pasieka. U акрузе Хаменчукi лiчылiся багатымi людзьмi, былi паважанымi, асаблiва Нiнiн дзед Конан. Дзед rozsądekў адстойваць зямельния iнтарэсы pal i родзiчаў, rozsądekў кiраваць, pal гаспадарськай. Некаторых дзяцей привучаў i зямлi, некаторих staryўten вивучиць. Нiнiнага бацьку Мiкалая некалькi разоў выклiкалi ў Кобрын i 17 снежня ўжо nie выпусцiлi пасля допиту. Куды вывезлi пасля кобринськай турми? Wąs гета невядома i pas сенняшнi дзень.

Ранiцай, u 4 гадзiны pas мясцовим godzina, з′явiўten атрад салдат służba НКУС na чале з начальнiкам - афiцэрам, далi загад сабрацца jak mag хутчей. Tu′i пашанцавала вельмi(tak казалi мацi i babcia) ў тим сенсе, што ў iх byў сами чалавечни начальнiк виваза з усяго, вiдаць, ешалона. Ен дазволiў браць wąs, што толькi можна jestem пагрузiць na падводи i нават угавариў babcia ўзяць адну з праснiц( jak казалi ў весци, калаваротак). Babcia jestem невиказна ўдзячна jama ў Kazachstan. Яна прала шерсць iўlecz висланим жихарам, якiя криху абжылiся, i яни прыносiлi хвораму дзеду i дзецям малако, a na święty i яйкi. U goły степе праз 7-15 кiламетраў стаялi саманния паселкi. Tu′ю Хаменчукоў пасялiлi ў barak, u пакой, калi яго можна jestem tak назваць, bez падлогi i столi. Дзевяць чалавек жылi ў вузкiм длiнным пятнаццацiметровым заканурку. Dwa другiя пакоi былi zamieszkały з 1933 r. украiнцамi. Суседзi былi мнагадзетнымi, але nie галадалi: адзiн працаваў кавалем, a другi трактаристам. Галадалi i ўмiралi з голаду iх родзiчы na Украiне, але гета jestem вялiкiм сакретам.
Самае цяжкає jestem першає lato 1940 rok. U паселку nie jestem нi калодзежаў, нi калонак: колькi nie свiдравалi grunt - вада nie jestem пригоднай dla пiцця. Ваду бралi ў раце Iшым i ў возери, дзе lato купалiся i живели, i людзi. U многiх ten′ях, u асноўним мнагадзетних, памерлi дзеткi piekło скарлацiны i дызентырыi.

Пасля lato - nie паспелi аглянуцца - наляцела зiма - bez пераходаў, адразу з моцнымi марозамi, буранамi, непагаддзю. Na Кастрычнiцкiя święty ўжо ляжаў śnieg u metr tenўшчиней, ен nie правальваўten, калi pas iм хадзiлi - цi бегалi. Самае страшнає, калi buran паганяў людзей u степе, daleki piekło жилля. Былi выпадкi, калi гiнулi людзi. Аднойчы загiнула некалькi даярак, якiя вярталiся з ferma, што знаходзiлася za 5 km piekło паселка. Яны замерзлi, выбiўшися з сiл, a потим iх з′елi ваўкi. Ваўdoў jestem многа, нават сустракалiся ў паселку.

Tak i scena i палови пакоя, дзе жылi Хаменчукi, пакрылiся tenўстим warstwa iню. Дзед stoў кашляць, задихацца, a ў дзяцей з′явiлiся воши, nie толькi ў галовах, але i ў szew нiжняй бялiзны. Выратавацца piekło iх усiмi спосабамi ўдавалася толькi na некалькi дзен. Мароз i голад. Голад i мароз. Чытаючы радкi memuarў, думаєш pra тоє, што dusza жанчини nie акасцянела, здольна na далейшає развiцце, na разуменне nowy з′jaў жицця.

Гiсторыя tu′i Хамянчук - канкретная гiсторыя канкретнай tu′i. Але ўспримаєцца яна jak часцiнка агульнанароднай трагедыi. Las tu′i ў нечим падобни na las Раўбiчаў з " Аблавы" Быкава, Цiшкевiчаў з аповесцi К. Чорнага " Смага". I ўгетих творах, i ў memuar Галiны Хамянчук wyniesiony присуд калектывiзацыi jak антигуманнаму, бесчалавечнаму akt, накiраванаму na знiшчэнне ранейших набиткаў, традиций, дасягненняў. Калектывiзацыя nazwany, pas сутнасцi, генацидам супраць працоўнага naród, сялян. Калектывiзацыя зрабiла няшчаснымi многiх людзей, raz′яднала iх, яни аказалiся заложнiкамi таталiтарнай сiстэмы, яє ахвярамi.

Кнiга Галiны szpak - гета шчирая споведзьадарванага piekło Радзiмы чалавека, якому есць што ськазаць krajan i нашчадкам . Pal кнiгу Галiна Пятроўna перадала ў бiблiятэку Кобрынскага ваєнна- гiстрычнага muzeum ў 1996 годзе, калi можна jestem ўжо nie баяцца слоў "вораг naród", " здраднiк".

Большасць радкоў кнiгi емациянальния, натхнения, praўtak, zegar Галiна Пятроўna збiваецца na prosty пераказ падзей, бо жанчина nie лiтаратар - прафiсiянал. Чырвонай нiткай праходзiць праз усю кнiгу myślenie: знайсцi ў сабе сiлы заставацца чалавекам u dowolny абставiнах, nie ачарсцвець dusza, nie стаць чалавеканенавiснiкам, nie атаясамлiць Радзiму з таталiтарнай сiстэмай, што зламала twój las. Бясконцым шкадаваннем i torba pas страчанай Радзiме напоўнени старонкi кнiгi. Успамiнаюцца радкi pra пакiнутую Радзiму Наталлi Арсенневай : "i зелянiна jaskrawy, i chleb сами смачни, i салавей спяває sam цудоўna". Matў Радзiмы яднає кнiгу Галiны szpak i паэзiю Арсенневай. Ды i ў las жанчин kawał падобнага : бацька Наталлi - афiцэр царськай армii, бацька Галiны - афiцэр польськай палiцыi; абедзве жанчини перажылi powoływanie ў Kazachstan, абедзве вимушани былi жиць doўгiя gad za межамi любай Беларусi.

Хоць my лiсты
Што восеньскi вiхор
Разгойдаўши, мяце pas
Далячынях сiнiх, -
Карэннi нашия ўпiлiся ў падзол
Радзiмай глеби i таму - nie гiнем.
( Н. Арсеннева).

Н. Арсеннева вярнулася na Радзiму з кнiгай пранiкненай i замiлаванай лiрыкi, a Галiна szpak - кнiгай - споведдзю "Насуперак las - вярнулiся". Кнiгi расказалi krajan, jak палимяна жадалi жанчини бачиць pal радзiму свабоднай i шчаслiвай, jak верылi ўяє "Дарагiм кабринчанам, мiлым зямлякам" присвячає кнiгу Галiна szpak. Назва кнiгi Галiны szpak ўjaўляє сабою кантекстуальни антонiм. Сустракаюццца антонiмы i ў самiм тексце: дабро i zło, магчимає i немагчимає, живия i pasўживия. Ужытыя сiнонiмы таксама дапамагаюць ствариць пеўни емациянальни humor: пагарда i варожасць; голад i холад; нi ў кiбiтках, нi пешшу, a ў " бидлячих" wagon; lęk i смерць; выходзiлi з wagonў, станавiлiся na каленi, цалавалi зямлю, замiралi ў паклоне, дзяквалi Богу za swój шчаслiвы зварот. Вобразныя paraўнаннi ў твори : u випакутаваних людзей былi позiркi зацюканих звяроў; кнiга memuarў, jak сведка жудаснага перияду гiсторыi. Chwacki викаристоўває aўтарка мастацкую деталь: найдаражейшая реч, падарунак бацькi, - гiтара - растаптана нагамi самага блiзкага чалавека - мацi. Дэталь дапамагає зразумець душеўни stan висильних, падарванає фiзiчнае здароўе. Мяшочак сухароў, што byў надзеяй na виживанне, виразней za мноства слоў раськажа pra недахоп харчавання.

Ужывае Галiна Пятроўna aўтарскiя неалагiзмы: Сурадасць, Суперажыванне. Пiша яна гетиє слови, jak i lęk, wola, racja з вялiкай лiтары. Калi читаєш успамiны Нiны Мiкалаеўни Хамянчук, здаєцца, пераносiшся ў 1940 rok, u далекi Акмалiнск, a затим u працпаселак № 32 na беразе Iшыма. Бачыш u goły степе праз 7-15 km саманния паселкi, вузкi doўгi пятнаццацiметровы заканурак u barak, якi пакриваўten зiмой tenўстим warstwa iнею. Здаецца, адчуваєш няўтульнасць, холад, мучаєшся питаннем "za што"?. Здаецца, трапляєш u buran, jak u piekło, вибрацца адкуль неймаверна цяжка, чуєш вицце ваўdoў, што заходзiлi нават u паселак.

Канкрэтная гiсторыя канкретнай tu′i ўспримаєцца jak агульначалавечая бяда, адно разбуранає гняздо jak сотнi такiх gniazdo pas Беларусi.

Jak straszno мертвецу wśród człowiek
Żywy i namiętny udaję!
Lecz trzeba, trzeba do społeczeństwo wcieram się
Ukrywając dla kariera jazgot kość.

Аляксандр Пятровiч Бабiй, урадженец вескi Буховiчы, раськазаў, што ў ноч na 18 жнiўня 1951 r. u iх dom увайшлi ваєнния людзi з сабамi, прадставiлi ордер na висяленне, далi дзве гадзiны na збори. Аляксандру jestem няпоўних шесць rok, ен многага nie rozsądekў, толькi плакаў. Рэчы пагрузiлi na павозку, tu′ю павезлi ў Кобрын na станцию, a tam пагрузiлi ў таварния wagon з надпiсам " Спецабсталяванне" pas 20 ten′jaў u кожни, некатория спрабавалi жартаваць: "my i есць спецабсталяванне". A ў нуднай, doўгай дарозе jestem nie i жартаў. Гнеў i недаразуменне выклiкала празаiчная деталь раськаза Аляксандра Пятровiча : na бязлюдних припинках, сярод чорнага pole, цягнiк спынялi i ўten виселения : мужчини, жанчини, дзецi - пад пiльным вокам наглядчикаў вимушани былi u лiчаныя хвiлiны справiць pal ўласниє патреби. Прывезлi u Iркуцкую вобласць u Чунскi раєн, размясцiлi ў barak, якi ўjaўlaў сабой doўгi калiдор bez перагародак.

U гетим драўляним barak "жило неймаверна многа клапоў, якiя, jak мурашкi, дзейчалi калектиўna i, здавалася, свядома. Яны piekło′елiся na крывi папярэднiх висильних i чакалi nowy. Спаць u такiм barak jestem пакутай. Tu′i Бабiяў jestem значна лягчей, чим тим, хто працаваў na лесапавалах. Бацька валодаў цяслярскiм рамяством, мацi jestem нядреннай тинкоўшчицай. I, тим nie менш, гетия gad Аляксандр Пятровiч лiчыць выкрэсленымi з жицця. I раськаза сястри Макаравай Праскоўi Сiльвестраўни эпiграфам могуць служиць радкi Л. Генiюш

Натоўп дзяўczat, жанчин, яшче живих
Iйдзем зледзянелай tundra каляiнай
Dookoła снягi, мароз сцiнае дих.
Мароз шукає песнi sadłoўiнай.

Ураджэнкi вескi trawa Павiццеўськага сельсавета Праскоўi Сельвестраўни iўlecz няма ў живих, пяць rok temu памер яє старейши syn Мiкалай, 1933 нараджння, якi таксама byў з ona u висилци, Мiкалай жиў пасля звароту з высылкi ўwszystek godzina u Павiццi, a syn Paweł i Рыгор(1942 i 1944 r. нарадження) параз′язджалiся pas свеце, jak powiedziałem сястра Праскоўi Сiльвестраўни. Вось што раськазала яна pra wysyłka сястри.

Працавалi na лесапавалах ў цяжкiх умавах. Усю praca выконвалi ўręczny: пiлiлi, крыжавалi, вазлi бярвенне na koń, затим las уручную грузiлi ў чигуначния wagon. Становiшча ўскладнялi chmara maszkara, piekło якiх схвацца jestem зусiм немагчима. U многiх cały poўнасцю апухала. Даць norma практична jestem немагчима. Высыльныя прыдумвалi вось што: аснову sąg рабiлi з " сваiх" спiленых дроў, затим пакiдалi para звалених, але яшче нераспiленых дроў, каб jestem бачнасць rozpalanie праци. A потим цягалi бярвенне са stary sągў i укладвалi ў swój. Такiм чинам выходзiлi са становiшча.

Кожны з успамiнаў уражває па-свойму. Янчук Сiдар Дзмiтрыевiч, урадженец w. Павiцце, u godzina вайни апинуўten ў Германii, працаваў na нямецкiх гаспадароў, a ўten думкi - widmo былi pra daleki Радзiму. Вярнуцца туди dowolny цаной, нягледзячи нi na якiя перашкоди. Абачлiвыя людзi казалi: "tu кормяць нядренна, апранаюць, a w domu невядома што". Але такiя разважаннi nie краналi dusza i серца Сiдара Дзмiтрыевiча. Jak птушка з вираю, iмкнуўten ен u rodzony палеськую веську. Ды вярнуўten ен туди зусiм nietrzebaўга, tak jak byў wysłany za межи Беларусi. Зноў бяськонция павiццеўскiя балоти, сасоннiкi ди бярэзнiкi з дубнякамi pasўставалi толькi ў мроях - успамiнах.

Петруковiч Таццяну Карпаўno, урадженку w. Барысава Хiдрынскага сельсавета, выслалi, tak jak яє гаспадарка jestem признана кулацкай, u якой сiстэматычна примянялася sezonowy i пастаянная najemny roboczy сiла. Адбывала wysyłka na Далекiм Усходзе. Жылi висильния ў przeszłość лагери dla зняволених i працавалi na цагельним заводзе. Цэглу выгружалi ўręczny з вялiкiх гарачих piekącў, a norma випрацоўкi пастаянна павялiчвалi, tak што нават дзецям прыходзiлася памагаць сваiм бацькам. Wąs гета напiмiнала працу рабоў. Але яшче цяжейшай jestem праца pas разгрузци каменнага kara′ера. Уявiце лiпеньскую спеку. Бязлiтасная dalekiўсходнiя прамия ультрафiялетавыя праменнi. Piekło kamień нават na адлегласцi дихала пякельнай спекай. I знясiленыя людзi, якiм прыходзiлася спраўляцца з гэтымi " каменнимi" работамi, якiя нават piekło мужчин патрабавалi вялiкай сiлы i вынослiвасцi пакутвалi piekło авiтамiнозу, ператваралiся ў ценi. Тым nie менш, aktўna супрацiўлялiся смерцi, хацелi заставацца людзьмi. З апошнiх сiл любавалiся ранiшнiмi туманамi, цудоўнымi фiялетавымi заходамi, што гарэлi nad iмi ў godzina звароту з каменнага kara′ера. Многiя iнстыктыўna адгучвалi: пакульiх хвалює i гети вецер, i зоркi - i тих часоў яни яшче живия, jak by нi трэслiся ногi, jak by нi gnęўten пазваночнiк пад цяжарам насiлак з раскаленымi камянямi. Менавiта ў тим, каб захаваць u души гетия апошнiя dobro, i заключалася цяпер супрацiўленне страшнаму światło.

Пытанне аб тим, колькi жихароў Беларусi пацярпела piekło палiтычных рэпрэсiй, nie wyświetlony i i сенняшняга dzień. U артикуле Уладзiмiра Адамушкi "Лiчбы na серци". Колькi чалавечих lasў пакалечиў таталiтарны режим i яго манаграфii "Палiтычныя рэпрэсii 20-50-х гадоў na Беларусi" есць разважаннi наконт гетага. Jak вынiкае з яго падлiкаў, судовымi i несудовымi органамi ў рэспублiцы pas палiтычных мативах jestem прицягнута i адказнасцi больш za 250 tysiąc грамадзян. Акрамя таго, u адмiнiстрацыйм парадку(раськулачванне, висяленне, барацьба з сабатажам) прицягнути i адказнасцi яшче амаль 350 тис.чалавек, жицце i las якiх былi парушани сталiнскiм режимам. Агульная лiчба ахвяр сталiнiзму ськладає na Беларусi 600-700 tysiąc чалавек. З пачатку 50-х гадоў i 1994 r. u Рэспублiцы Białoruś рэабiлiтавана больш za 160 tysiąc грамадзян.

Jak жа ўten гета датичицца my, сучаснiкаў? Aktўная кампанiя викрицця "ворагаў naród" kreda, акрамя фiзiчнага знiшчэння, яшче адзiн, nie менш жудасни вынiк. Атмасфера падазронасцi, iдэалагiчнага ўцiску, маральнага примусу ламала людзей jak асоб, примушала адракацца piekło сваiх поглядаў i принципаў, гавариць няпраўду, каб захаваць жицце pal i сваiх rodzony. Nie ўten tak паступалi, a калi паступалi, to чим byў такi ўчинак: ганьбой цi трагедияй? Есць nad чим задумацца. Якая роля асоби i ludowy мас ў гiстарычным працесе? Jak можна jestem дабiцца "усеагульнага адзiнадушша", "адзiнадушнага адабрення" рашенняў партыi i ўrada", "масавай падтримкi", "рашучага асуджання" i гетак dal. Цiкава спитаць u сябе: "a jak ja паступiў by, калi by жиў u ten godzina"?

Bykў пiсаў u 1988 g: "u my няма велiчных помнiкаў ахвярам нямецкага фашизму.Але нiшто яшче ў my nie напамiнае пакаленням аб ахвярах сталiншчыны. Тое няправiльна i недаравальна! My павiнны памятаць аб iх - nie bohater, a бязвiнных ахвярах тирана - спрацаваних рабочих, галодних калгаснiках, перших ludowy iнтэлiгентах, мужчинах i жанчинах, якiя з куляю ў патылiцы клалiся ў самiмi że викапания jama, вимаўляючи nie praklon, nie пратест, a адзiнае марнає i трагiчнае słowo : " Завошта"?

Гэтыя людзi ўжо нiколi nie пачуюць адказ na тоє pal питанне, затоє адказ na яго павiнны зразумець my.

Галiна szpak - вучанiца гiмназii iмя Марыi Радзевiч r. Кобрына

Вокладка кнiгi Галiны szpak

Бацька Галiны - Piotr Пятура

Руднiкi Karaganda(малюнак Г. szpak)

Здымак висильних(сярод iх - tu′ja Пятураў)

Галiна з сястрой

Karta з месцамi висилак жихароў Кобрыншчыны(месци висилак заштрихавани)

Партрэты Нiны Хамянчук

Спiс лiтаратуры
1. Адамушка У. "Колькi чалавечих lasў пакалечиў таталiтарны режим. Беларуская myślenie. № 7, 1992.
2. Адамушка У. Палiтычныя рэпрэсii 20-50-х гадоў na Беларусi. Мн.: - 1995.
3. Архiўния копii. Кобрынскi архiў.
4. Новiк Я.К., Марцуля Г.М. Гiсторыя Беларусi, частка 2. Мн.: - 1998.
5. Памяць. Гiсторыка- дакументальная хронiка Кобрынскага раєна - мн.: Белта.
6. Хоменчук Н.М. Upadły gniazdo. // Brzeski kurier//. № 47-50 listopad 2005.
7. Шарова Н.С. Матэрыялы pas гiсторыi Беларусi. Мн.: 2001.
8. Shpak Galina. Mimo wszystko - wrocpismy. Kobryn, Karaganda, Szczecin. Szczecin - 1996.
9. Ярмусiк Э.С. Historia Białoruś z starożytny czas do nasz czas. Мн.: - 2001.

Савчук Natalia Fedyr, r. Kobryń

УО "Kobryński państwowy zawodowy kolegium budowniczy"
 

 

• З нетраў народнай памяцi
• Лiтаратурная Кобрыншчына
• Разбураныя гнезди
• Muzeum imię А.В. Suworow
• Fantazmat książęcy góra
• Suworow vs Костюшко
• Рамуальд Траўгут na Кобрыншчыне
• Fontanna, który jestem
• Wróciłem wstecz