Versão em português 中文版本 日本語版
Polish version La version française Versione italiana
Русская версия English version Deutsch Version

Artykuł O mieście Kobryń: w składzie ВКЛ i РП

Кобрынскi сабор 1626 r.

U царкоўна- рэлігійнай палітыцы римськай курыі, вярхоўнай улади ВКЛ, Польшчы, пазней Рэчы Паспалітай пеўнає месца адводзілася plan уніі праваслаўнай і каталіцкай церкваў. Кіруючыя kola ВКЛ, Польшчы, каталіцкая іерархія абедзвюх дзяржаў разлічвалі з приняццем уніі na ўмацаванне дзяржаўна- палітычных і царкоўних struktura, паширенне сувязей з Захадам, асабліва з каталіцкімі краінамі. Пэўная частка беларуська- літоўськай і ўкраінскай свецкай і духоўнай знаці ВКЛ падтрымлівала гетия захади. Унія магла садзейнічаць ськасаванню пеўних абмежаванняў, што датычыліся праваслаўнага насельніцтва ВКЛ, сацияльна- палітычнай кансалідацыі прывілеяваных колаў грамадства.

Прыхільнікі уніі мелі надзею атримаць status каталіцкага духавенства, prawo засядаць u радзе, сенаце, бо праваслаўная szlachta ўжо дабілася прывілеяў, што ўstanўлівалі poўную прававую роўнасць усіх феадалаў Рэчы Паспалітай. Вярхоўная ўustrój ў pal чаргу разлічвала, што приняцце уніі паслабіць палітычныя і царкоўна- рэлігійныя ўпливи маськоўськай патрыярхіі.

Брэсцкая унія 1596 r. абвясціла аб утварэнні уніяцкай царкви, якая признавала вяршенства papież Рымскага і захоўwał ў асноўним абраднасць грека-ўсходняй царкви. Ва ўмовах афіцыйнага навязвання унія выклікала шырокі сацияльни пратест. Абарона праваслаўja станавілася патриятичнай справай ахови народнасці, мови, kultura, што асабліва адчувалася ў першия дзесяцігоддзі пасля абвяшчення уніі. Антыуніяцкую накіраванасць мелі Віцебскае pasўстанне 1623 r., u godzina якога byў забіты полацкі архіепіскап І.Кунцэвіч, іншыя выступленні. Інтэнсіўную прапаганду супраць уніі вялі беларускія і ўкраінскія брацтви, якія аб'ядноўвалі пераважна гарадськоє насельніцтва.

Антыуніяцкія выступленні стымуляваліся афіцыйнай забаронай дзейнасці праваслаўнай царкви, перадачай яє маєнткаў і іншай уласнасці уніятам, іншымі абмежаваннямі рэлігійнай дзейнасці.

3 метай прымірэння праваслаўних і уніятаў Рэчы Паспалітай уніяцкі мітрапаліт І.В.Руцкі і кароль Жыгімонт III waza ў 1626 r. абвясцілі скліканне Кобрынскага сабора. Але неприняцце гетай ідэі римськай курияй і кіраўніцтвам праваслаўнай царкви зрабіла правядзенне аб'яднаўчага сабора немагчимим. U верасні 1626 r. u Кобрыне адбиўten толькі сабор грека- каталіцкага(уніяцкага) вишейшага і сяредняга кліра na чале з Руцкім. Кобрынскі сабор приняў пастанову pra адкрицце уніяцкай семінарыі dla падрихтоўкі духавенства(існавала ў 1650-я gad при Мінскім базыльянскім кляштари), асудзіў сімонію(набицце царкоўних пасад za гроши), пацвердзіў aўтаномію базильянськага ордена ў царкве і забараніў вишейшаму беламу духавенству займаць u ім пасади. Сабор абавязаў епіскапаў і протаархімандрыта(generał) базильян даваць штогадовия справаздачи мітрапаліту, a апошняга - Кангрэгацыі прапаганди wiara ў риме. Jestem вирашана склікаць агульния царкоўния сабори кожния 4 gad.

U 1629 r. papież Урбан VIII зацвердзіў рашэнні Кобрынскага сабора з шерагам змен і прапаноў.

С.В.Казуля.

 

Дакументы сведчаць

РАПАРТЫ АБ СТАНЕ КОБРЫНСКАГА КАСЦЕЛА

31 студзеня 1798 r.

Парафіяльны Кобрынскі касцел u месци zeszły каралеўськай эканоміі перад тим уладанне ксяндзоў- езуітаў, a pas ліквідацыі іх prawo і перадачи паезуіцкіх dobroў, zaraza ва ўладанні ягамосці pan Станіслава Ласкоўськага, войськага Кобрынскага павета, адстаіць 46 міляў piekło губернськага горада Вільна.

Плябан Ігнаці Бухавецкі, інфлянцкі канонік, pas заканчэнні духоўних навук u езуіцкім prawo ў 1767 r. byў пасвячони na капланства, byў 10 гадоў прафесарам, 9 гадоў префектам брэсцкіх szkoła, 18 гадоў ректарам. Атрыманыя абавязкі плябана спраўляє толькі na плябанію, з-за чаго назіраць брэсцкія szkoła і тривала жиць nie mogę, a jednocześnie, пасля заняцця мясцовим гараднічым усяє плябанськай рэзідэнцыі, зусім няма месца дзе жиць. З-за непаступлення iўlecz даходаў з большасці тих гадоў, няма і фундушу jak жиць. Maj атестат набитага egzamin з маральнай тэалогіі. I духоўних паслуг тримає вікарыя ксяндза Вернера Квяткоўськага, які poród з Сандамірскага ваяводства, pas заканчэнні звичайних dla духоўнага stan навук u семінарыі Кракаўськай акадэміі ў 1771 r. byў пасвячони na капланства, byў камендантам u Вільні 3 gad, при парафіяльным Чарнаўчыцкім касцеле 7 гадоў, a jednocześnie oto 16 гадоў при Кобрынскім.

Другі dla дапамогі законнік при тим касцеле Баніфацый трынітар, адукавани і набития абавязкі падає бресцкаму кляштару. Maj атестат pas маральнай тэалогіі.

Пры тим касцеле маєцца яшче асобни бенефіцый na ўтрыманні ксяндза алтариста Jan Бярнацкага, які poród 3 Падляшскага ваяводства. Адукаваны ў духоўни сан u Janўськай семінарыі, na капланства пасвячони ў 1744 r., byў вікарыем при Кобрынскім парафіяльным касцеле 7 гадоў, алтаристам 47 гадоў. 3-за старасці і слабасці абавязкаў алтариста nie спраўляє і споведзей nie слухає. Dla спраўлення імшы ксяндзоў аблігаваных або іншых капланаў наймає і запрашає.

Парафія прасціраецца na 5 kwadratowy міляў, maj мужчин лацінскага абраду 665, кабет 653, raz усіх 1318. 3 іх приступаючих i св. камуніі 1068, a nie приступаючих 250. U мінулым годзе 3 1 студзеня 1797 r. i 1 студзеня 1798 r. u парафіі ахришчана 20 хлопчикаў і 25 дзяўчинак. U ten парафіі маєцца приватная капліца ў ваколіцы Дзевяткі, при якой няма ніводнага чалавека. Пры касцеле есць памяшканне dla ўбогіх пад назвай шпіталь, дзе живе 7 baba, a zegar і ból. Пабудаваны коштам плябана. Школка парафіяльная пабудавана tam, дзе zaraza pas заняцці мясцовим гараднічым усяє плябанськай рэзідэнцыі sam ksiądz живе.

Гэты рапарт напісаны ўласнай ręka і падпісаны ў Кобрыне.

Ksiądz Ігнаці Бухавецкі, плябан кобрынскі

***

Кобрынскі парафіяльны касцел уфундавани найяснейшим каралем Жыгімонтам I, каралем польскім і вялікім książę літоўскім u 1513 r. 3 наданнем dobroў Балоты na плябанію і Стрыгава na алтарию, a таксама дзесяціны з маєнткаў wiązka і Чаравачыцы каралеўськай эканоміі, якія jednocześnie аддадзени hrabia Сувораву raz з Фрузына, шляхецкага ўладання. Пасля адбору piekło касцела тих dobroў, Балоты і Стрыгава, і перадачи іх луцкім езуітам pas канвенцыі луцкага біскупа Валуцкага ў 1610 r., што пацверджана Жыгімонтам III, фундуш касцела застаўten na 20 маргах grunt пад месцам Кобрынам і асобних grunt u розних урочишчах, якіх, jak сведчиць камісарская рэвізія Дзмітрьм Сапегі, павінна биць 6 walanie. Jednocześnie жа ледзь i 2 walanie і 15 маргоў састаіць. Na тих маргах iўlecz пабудавани фальварчак, a jednocześnie плябанам асаджона 4 заступнікі.

Na частци тих грунтоў na асабістую патребу плябан висяває : 5 бочак жита, beczka і 9 гарцаў пшаніцы, beczka і 2 гарци jęczmień, 2 бочкі aўса, 2 гарци proso, 6 гарцаў ільну. Вышэйзгаданыя заступнікі тих грунтоў апрацаваць nie могуць і іх нельга лічыць цяглымі, 60 грунтоў mały, a сенакосу і las наогул няма. Робяць, аднак, na фальварак pas dwa дні мужчынскія і dwa жаночия ў тидзень. Чыншу і збожжавай даніны nie даюць аніякіх. Тых людзей увогуле з фальварковай челяддзю zaraza 10 мужчынскіх dusza. Крэсэнцыі таго фальварка хапає толькі na stół плябану, пракармленне чэлядзі плябанськай і фальварковай, таксама na kupno koń і валоў dla фальварка, na людзей dla апрацоўкі раллі, a таксама na kupno сена.

3 карчми pas касцельнай юрисдици пасля яє перабудови нанава належиць даходу 340 złoty, аднак з-за пастаяннага яє заняцця вайськоўцамі, таксама паступає толькі частка. Za дзесяціну фальварковую z dobroў wiązka і Чаравачыцы pas дамове 3 уладамі zeszły эканоміі належиць u rok 1400, але tajawszy płaca za мінулыя dwa gad і потим za 1794, 1795, 1796 зусім затримана, a jednocześnie za мінулы 1797 r. толькі ў частци аплачана. 3 dobroў Фрузьгаа Азямблоўскіх za дзесяціну належиць 270, але і tając некалькі гадоў nie даходзіць. Piekło torbaў розних дабрадзеяў, na кобрынскім кагале размешчаних, належиць 516, аднак 3 ten належнасці жьвди za 4 gad толькі частку сплацілі. 3 фальварка Ушкавіцы, ва ўладанні Яна Блоцкага, павінна паступаць u rok 60 złoty, але і гета многа гадоў nie даходзіць. 3 Балоты piekło паноў Дуброўскіх і Свежкаў гадавой належнасці nie даходзіць 32 злотия. Чыншу з пляцаў касцельних piekło розних асоб 82. 3 касцельних даходаў, piekło шлюбаў, пагребаў, якія найболип з грекаў, чинш толькі з ласкі даючих можа ледзьве 70. 3 кагала кобринськага павінна ісці na парафіяльную школку 80, што nie належиць i касцельних даходаў, аднак і тоє 4 gad nie даходзіць. Усяго гадавога даходу павінна биць 2770 złoty. Аднак ksiądz плябан, nie пакідаючы моцних намаганняў jak праз неаднаразовия prośba i ўrada, tak і праз praўньія крокі аб адшуканні таго, што належиць, з 1793 r. чатири gad nie mogę атримаць даходу болин jak 800 złoty рускіх.

3 памянутай фундацыі працентаў адпраўляєцца ў rok парафіяльных і легацийних імшы 398. Wydatek гадави пастаянни byў наступни : sam плябан тримає вікарыя za 600, stół 3 даходаў касцельних 26, утриманне законніка 200, арганісту 350, чэлядзі 100, парабкам 3 адзежай 100, гаспадыні 70, pastuch 30 - усім 300, za дрови 120, za святло, wosk, лой, віно, вугаль, na свечи 250, материял na репарацию 230, наемнікам dla апрацоўкі зямлі, збор і малацьбу крэсэнцыі 250, падаткі, ахвяра дзесятага grosz 167, падимнає 50, 3 фальварка і карчми з чопавим 24 - raz 44, субсідыі- харитарум 25, пажыткі розньм 10 - raz 35. A ўсяго гадавога wydatek 2552 злотия.

Wydatek перавишає даход. Жадаючы ў парадку тримаць касцел і плябанію, ksiądz плябан сродкі замяшчаў часткай з вислужанага na ректарстве, часткай з пазичаних грошай u надзеі, што залегласці можна калі- небудзь атримаць. Пры тим касцеле ўфундаваная алтария з пабудаваним пляцам і агародамі bez усялякай зямлі. Piekło pan Невельскага капітал na 4 tys. злотия, забяспечаних na маєнтках многіх u Кобрынскім павеце: ягамосці Adam Чартарыйскага, таксама na Брылаве Рушчыкоўскім, з легацыі Рафала і Ганны Масальскіх 1 tys. złoty, таксама na Беразе Канінскай з легацыі pan Anton тура 1 tys. złoty. Усяе torba капітальна 6 tys. złoty, з якой бяре ksiądz алтарист гадавим працентам 420 złoty.

Акрамя таго, piekło аселих na асобним легачийним пляци 6 хатак чиншу 48 złoty, які jednocześnie nie pasta udział. З таго капіталу абавязани адпраўляць u rok 150 імшы і з жилля свайго плаціць 50 падимнага. Такога працента ў целим na яго жицце nie хапає, a з таго, што паказана ў першай schemat, імшы адпраўляць з-за старасці і слабасці nie здольни. Значыць, можа звацца ўбогім, з міласціны живучим ксяндзом.

Пры тим касцеле няма фундушу na шпіталь больш jak 20 złoty u rok і кавалка зямлі пясчанага, што ледзь 4 злотия na rok учыніць можа.

Гэты рапарт дакладна напісаны ўласнай ręka і падпісаны ў Кобрыне 19 /31 студзеня 1798 r.

Ksiądz Ігнаці Бухавецкі, плябан кобрынскі.

***
 

2 лютага 1798 r.

Касцел і шпіталь u Кобрыне, jak Валовічам, tak і найяснейшымі каралямі польскімі пацверджана, maj наданнем пад фундуш grunt пад miejsce павятовим Кобрынам і ануату са dobro iўняй каралеўськай эканоміі u rok 300 złoty, a якая za dwa gad мінулыя - 1794 і 1795 - дасюль nie wypłacony. Маецца таксама карчма і torba з гадавих спадчин сабрания. Першая na Антопалі, добрах бресцкага кашталяна Быстрага, забяспечаная і з zegar узвишаная. З dobroў Рачкі, якія ляжаць u Кобрынскім павеце, зноў прибила спадчина Бенядзікта Арэшкі 500 złoty, памерлага ксяндза Гудзея Гурскага na св. імшу запісана 200 złoty. Raz ськлаўши ўсяго будзе 6100 zł.

Na вишейзгаданим грунце намаганнем iўнейших пробашчаў шпітальных вистаўлени фальварачак, i якога ў розних урочишчах належиць 1 валока 20 маргоў, na якіх na асабістую патребу ksiądz пробашч шпітальны висяває 4 бочкі жита, 1,5 бочкі jęczmień, pasўчвэрці бочкі пшаніцы, pasўчвэрці бочкі грэчкі і 9 гарцаў. Сялян няма ніякіх, але ўten парабкамі і za гатови grosz наемнікамі апрацоўваєцца.

Piekło вишейзгаданих torba паступає працентам 427 złoty. З карчми za дачасную ўмову з эканамічным dobro 500, з экзакцыі Кобрынскага павета na пробашча і ўбогіх 300 - усяго 1227 złoty. З таго фундуша абавязани пробашч u rok адпраўляць pas розних спадчинах 140 імшы. З гетага że wydatek: na ўбогіх 160, u збожжавих прадуктах 40, na рамонт даху, розния рэпарацьіі шпіталя ў мінулым 1797 r. na драніцу 360, na репарацию кухоннага w domu 100, na гаспадара і гаспадиню ў rok 150, na селяніна при касцеле з адзежай 150, dwa парабкам, pastuch, гаспадыні pas 30, a усім 120, усім бялізна, na wosk, лой, касцельную бялізну 200, падимнає з dwa димоў jednocześnie 60, дзесяти grosz 102, чинш з grunt i месца 12 - усяго будзе 1504 zł.

Дадзены ў Кобрыне 20 студзеня/2 лютага 1798 r.

Ksiądz Вернер Квяткоўскі, інфлянцкі канонік. Расійскі дзяржаўни гістарычны архіў. Ф. 822. Воп. 12. Спр. 2943. Л. 590 - 593

Падрыхтаваў Я.К.Анішчанка

Komentarz


Nazwa płeć

Poszukiwanie





Our partners