Versão em português 中文版本 日本語版
Polish version La version française Versione italiana
Русская версия English version Deutsch Version

Іван Хмель

Iван Лагадзюк-Бойцік (вядомы як Іван Хмель (1897-1974), невядомы паэт Кобрыншчыны

Iван Бойцік нарадзіýся 5 сакавіка 1897 года ý сяле Хабовічы, Кобрынскага раёна, у сялянскай сям'і. Да пачатку Першай сусветнай закончыý народную украінскую школу. У бежанстве сям'я трапіла ý Томск, дзе Iвана прызвалі ý царскую армію. Але не ý акопы. Спачатку ён вучыýся на курсах прапаршчыкаý, а зімой 1917-1918 гг. на 6 месячных курсах настаýнікаý пры інстытуце ý Томску.

Бацькі Iвана загінулі ý бежанстве, там, у далёкай Сібіры. Iван вярнуýся да дому адзін. Гаспадаркі не было, але хата ý віхуры вайны не згарэла. Так і працаваý на зямлі. Калі «прыйшлі» палякі, крыху пазней, у 1926 годзе ён стварае бібліятэку ý роднай вёсцы, затым драматычны кружок з мясцовай моладзі. У наступным годзе ý Хабовічах адкрываецца філіял кобрынскага кааператыва «Селяньска Самопоміч». Збірае фальклёр роднага краю. Жэніцца, бо калі ý 1932 годзе прыязджае настаýнікам у вёску Балаты, Кобрынскага раёна, то ý іх сям'і быý сын з 1924 года нараджэння, які хадзіý у школу разам з маёй размоýцай, Алёнай Пятроýнай Левай, з 1926 года, якая і сёння жыве там, у Балатах, і помніць гэтага школьнага «кіроýцу», бо на від ён быý вельмі прывабны. Мая субяседніца скончыла ý Балатах 4 класы польскай школы, але вучылася 5 гадоý, бо ý 4 класе патрэбна было навучацца 2 гады. Два разы ý тыдзень у школу прыходзіý ксёндз і закон Божы чытаý на польскай мове, а размова ішла пра каталіцызм, а не пра праваслаý'е.

Дома гаварылі, на трасянцы, менавіта на той мове, на якой гавораць і сёння. У настаýніка Бойцiка была і прыгажуня жонка. Яе вучаніца Алёна помніць у прыгожай шляпцы. Быý у іх і агарод, і кароýка, і свінні, бо жонка настаýніка была вельмі працавітай.

А вось калі прыйшлі Саветы, у школах пачалі вучыць на рускай мове. I усё нічога, мову Бойцік помніý, бо ý Сібіры навучаýся і жыý амаль 5 гадоý. Але ý 1940 годзе НКВД на кобрыншчыне арыштоýвае 30 настаýнікаý. Бойцік арэшту пазбягае. Пашанцавала.

А калі прыйшлі немцы ý 1941 годзе, ён вярнуýся ý Хабовічы і працаваý там настаýнікам, выкладаючы ýжо украінскую мову.
3 усіленнем фашыстскага тэрору ýступае ý рады УПА (Украінская Паýстанчая Армія), іх мэта – барацьба за незалежнасць супраць нямецкай і савецкай акупацый.

Некалькі слоý пра УПА. У восені 1942 года ý аколіцах сёл Дывін i Хабовічы, Кобрынскага раёна, арганізуецца першая сотня УПА. Аглавіý яе Сяргей Качіньскі (Астап). Першы бой з немцамі, а затым партызанамі яны правялі ý гэтых мясцінах.
Амаль усе гэтыя паýстанцы былі забіты, бо баі чырвонаармейцаý з атрадамі УПА па лясах вяліся да 1953 года.

Але ýлетку 1944 года Iван Бойцік раптоýна знікае. Як высветлілася – у эміграцыю. Не салодкай спачатку была тая эміграцыя. Быý ён на работах у нямецкіх Альпах. Затым трапіý уАнглію, а пасля ý ЗША. Пра сям'ю ý Амерыцы мне не вядома. Знаю толькі, што памер ён у 1974 годзе, пахаваны ý Баунд Бруку (штат Нью-Джерсi) і пасля смерцi яго радню ý Хабовічах не шукалi. На яго магiле стаiць помнiк, на якiм выбiты яго словы:

Красо незбагнута, Полісся,
Свята в уяві, як і в сні! ...

У Амерыцы выйшлі дзве паэтычныя кнігі ýжо Івана Хмеля – «Гомін Полісся» (1960) і «Іду з кобзою» (1962). Уся яго паэзія пранікнута любоý'ю да роднага краю, да Украіны, да землякоý, і ані аднаго слова аб сыну і жонцы, якая засталася ý тых самых Хабовічах.

Сёння успамінае Еýдакія Мікалаеýна Акулік, 1923 года нараджэння, жыхарка вёскі Хабовічы: «Iван знік калі нас вызвалілі ад немцаý у 1944 г. Жонка Анастасія засталася на гаспадарцы з сынам Васілем. Жыла ціхенька. Калі ýтварыýся калгас працавала шчыра, і маýчала. Да людзей была добразычлівай. Але няшчасці не пакідалі гэтую жанчыну. Савецкая ýлада не чапала жанчыну, а сына вывезлі. На сёння няма ні Насці, ні яе сына Васіля, і невядома дзе ён быý. Але выжыý, і вярнуýся ý Хабовічы. Жонка прыгажуня Надзея. Нарадзілі трое дзяцей. Жылі і працавалі ý калгасе, у тых жа Хабовічах. Памерлі ý 80-ые, мінулага веку. На сёння жывыя ýнукі Івана Хмеля, так назваýся іх дзед, трапіýшы ý Амерыку. Іван і Вера ý суседнім калгасе, Галя ý Дывіне, на хлебапякарні».

Я не шукала ix. Не ведаю, як ім спадабаецца гісторыя іхняга дзеда. Дарэчы, у брэжнеýскія часы ix дзед перадаваý жонцы Насці падарункі. Бо многія ездзілі за акіян, асабліва веруючыя пратэстанты. Жонку да сябе не прасіý, сам сюды ехаць баяýся. Знаý, не даруюць.

Я маю некалькі вершаý Івана Хмеля (Iвана Бойцiка). Вершы змястоýныя. I ні нам судзіць аб яго жыццёвых паступках: страляý, але не цэліýся. Дзеля гэтага ёсць Бог. Дзяржава з іменем Украіна на сёння прызнала яго знакамітым паэтам берасцейшчыны. Але ён жа наш – кобрынскі.

Мынула молодість, як дим.
Я попрощав тобі, Полісся.
Чі ти побачіш хочь сліди
Моіх пісень у Чорноліссі.

Прости мене, що я, твій син.
Тебе так вирікся, покинув.
Що променяв твої низи
На ці альпіскі верховини.

Як приймеш ты, я повернусь.
Колись минеться ж лихоліття
Щоб весну вільну хоть одну
Твоїм подихати повітрям.

І ліс зажуреный, струмкий
Дытынства любого дозвілля
Живиці запах той терпкий
Який любив до божевілля.

Нина Марчук,  2010 г.

Материалы



Наши партнеры

Познай Кобрин