Статьи о Кобрине

Кобрын (мясцовая назва Кобрынь), горад, цэнтр Кобрынскага раёна, прыстань на р. Мухавец, чыгуначная станцыя на лініі Брэст — Гомель. За 52 км на ўсход ад Брэста, з якім звязаны аўтадарогай, а таксама — з Мінскам, Ковелем, Маларытай, Пінскам і інш.

Паводле падання, заснаваны ў XI—XII ст. нашчадкамі кіеўскага князя Ізяслава на месцы рыбацкага паселішча на востраве пры ўпадзенні р. Кобрынкі ў Мухавец. Упершыню ўпамінаецца ў Іпацьеўскім летапісе пад 1287 г. як уласнасць князя Уладзіміра Васількавіча, унука галіцкага князя Рамана Мсціславіча (з Рурыкавічаў). Недзе ў пачатку XIV ст. на старажытным гарадзішчы (размяшчалася на пясчаных узгорках левага берага р. Мухавец) былі пабудаваны Верхні і Ніжні замкі.

Трактат 1366 г. (паміж польскім каралём Казімірам ІІІ Вялікім і літоўскімі князямі) зацвердзіў правы на Кобрын з паветамі вялікага князя Альгерда, а потым і яго сына Фёдара Ратненскага. З 1404 г. унук Альгерда, Раман Фёдаравіч (з Ратненскіх), становіцца родапачынальнікам князёў Кобрынскіх. Менавіта з гэтай пары Кобрын — цэнтр аднайменнага княства. У 1465 г. упершыню ўпамінаецца Спаскі манастыр, які быў надзелены «дзесяцінай з млына на рацэ Кобрынцы і з хлеба, што збіралі з замкавай зямлі, шаснаццаццю кавалкамі мёду і дзвюма корчмамі».

З 1519 г. цэнтр Кобрынскага староства, у 1520—1566 гг. цэнтр Кобрынскага павета Падляшскага, з 1566 г. Берасцейскага ваяводстваў Вялікага княства Літоўскага. Пачынаючы з 1532 г. кобрынскія землі (эканомія) традыцыйна дараваліся польскім каралевам: Боне Сфорцы, Ганне Ягелонцы і Канстанцыі Аўстрыйскай.

Паводле рэвізіі 1563 г., у Кобрыне было 377 двароў. Каралеўская Кобрынская эканомія праіснавала амаль да 2-й паловы XVIII ст. З 1589 г. па 1766 г. горад меў Магдэбургскае права (самакіраванне), уласны герб — шчыт з выявамі святой Ганны і Маці Божай з дзіцем.

У пачатку XVII ст. у Кобрыне пражывала больш за паўтары тысячы чалавек, налічвалася каля 500 дамоў. Аднак войны 2-й паловы XVII ст.— пачатку XVIII ст., ды яшчэ спусташальныя эпідэміі і пажары, значна падарвалі дабрабыт горада і зменшылі яго насельніцтва. На некаторы час (у апошнія гады існавання Рэчы Паспалітай) Кобрын нават страціў свой сацыяльны статус і быў абвешчаны сельскім паселішчам. Аднак неўзабаве ён аднавіў сваё значэнне. З 1795 г. у складзе Расійскай імперыі, павятовы цэнтр спачатку Слонімскай, з 1797 г. Літоўскай, з 1801 г. Гродзенскай губерні.

Кобрын і наваколле на карце 1886 г.

На рубяжы XVIII—XIX ст. у Кобрыне дзейнічалі гарадская ратуша, Спаскі манастыр, Прачысценская, Мікалаеўская і Петчынаючы з 1532 г. кобрынскія землі (эканомія) традыцыйна дараваліся польскім каралевам: Боне Сфорцы, Ганне Ягелонцы і Канстанцыі Аўстрыйскай.

Паводле рэвізіі 1563 г., у Кобрыне было 377 двароў. Каралеўская Кобрынская эканомія праіснавала амаль да 2-й паловы XVIII ст. З 1589 г. па 1766 г. горад меў Магдэбургскае права (самакіраванне), уласны герб — шчыт з выявамі святой Ганны і Маці Божай з дзіцем.

У пачатку XVII ст. у Кобрыне пражывала больш за паўтары тысячы чалавек, налічвалася каля 500 дамоў. Аднак войны 2-й паловы XVII ст.— пачатку XVIII ст., ды яшчэ спусташальныя эпідэміі і пажары, значна падарвалі дабрабыт горада і зменшылі яго насельніцтва. На некаторы час (у апошнія гады існавання Рэчы Паспалітай) Кобрын нават страціў свой сацыяльны статус і быў абвешчаны сельскім паселішчам. Аднак неўзабаве ён аднавіў сваё значэнне. З 1795 г. у складзе Расійскай імперыі, павятовы цэнтр спачатку Слонімскай, з 1797 г. Літоўскай, з 1801 г. Гродзенскай губерні.

На рубяжы XVIII—XIX ст. у Кобрыне дзейнічалі гарадская ратуша, Спаскі манастыр, Прачысценская, Мікалаеўская і Петра-Паўлаўская цэрквы, два касцёлы. У вайну 1812 г. у Кобрыне і яго наваколлі 15 ліпеня адбыўся бой, у якім руская армія атрымала перамогу над напалеонаўскім саксонскім корпусам. Ад гэтай вайны горад зноў моцна пацярпеў. У 1813 г. тут кватараваў Іркуцкі гусарскі полк, дзе служыў малады карнет А.С.Грыбаедаў. З 1830-х гадоў назіраецца гаспадарчы ўздым горада, звязаны з аднаўленнем Дняпроўска-Бугскага канала, завяршэннем будаўніцтва шашы Масква—Варшава (1846), якая прайшла праз горад, а ў 1882 г. тут з’явілася чыгуначная станцыя Палескай магістралі. У 1897 г. у горадзе налічвалася

10 355 жыхароў, дзейнічала каля 30 прадпрыемстваў (157 рабочых), некалькі дзесяткаў ветраных і конных млыноў, 3 цагельныя і 1 медналіцейны завод, 6 гарбарняў, 2 піўзаводы, 195 дробных крам, 2 шпіталі (вайсковы і гарадскі).

У 1915 г. горад быў акупіраваны германскімі войскамі, у 1919 г. трапіў пад кантроль адноўленай Польшчы, а ў перыяд савецка-польскай вайны 1920 г. некаторы час (канец ліпеня) тут існаваў павятовы рэўком. У 1921 — 1939 гг. Кобрын у складзе Польшчы, цэнтр павета Палескага ваяводства. З канца 1939 г. у Брэсцкай вобласці БССР, з 15.1.1940 г. цэнтр Кобрынскага раёна.

У Вялікую Айчынную вайну з 23 чэрвеня 1941 г. па 20 ліпеня 1944 г. Кобрын быў заняты нямецка-фашысцкімі захопнікамі, якія за час акупацыі знішчылі ў горадзе 6900 грамадзян. Вызвалены войскамі 1-га Беларускага фронту ў ходзе Люблін-Брэсцкай аперацыі 1944 г. 12 вайсковым часцям нададзены ганаровыя найменні «Кобрынскіх». З 1946 г. працуе Кобрынскі ваенна-гістарычны музей. У 1959 г. у горадзе 13,7 тыс. жыхароў.

У цэнтры горада. Будынак райвыканкома.

З 7.3.1963 г. — горад абласнога падпарадкавання. У 1970 г. 24,9 тыс. жыхароў. На 1.1.1998 г. 51,9 тыс. жыхароў. На 1.8.2002 г. 51,2 тыс. жыхароў. Працуюць прадпрыемствы «Кобрынская прадзільна-ткацкая фабрыка «Ручайка», «Кобрынскі інструментальны завод «СІТОМО», «Швейная фірма «Лона», «Кобрын-тэкстыль», адкрытыя акцыянерныя таварыствы (ААТ) «Завод гідраўлічнага машынабудавання», «Кобрындрэў», «Ільнозавод», «Кобрынскі масласыраробчы завод», «Кобрынская сельгастэхніка», «Кобрынскі райаграпрамснаб», Кобрынскае ўпраўленне магістральных газаправодаў Рэспубліканскага унітарнага прадпрыемства «Белтрансгаз», хлебазавод.

Будаўнічыя арганізацыі: ААТ «Будаўнічы трэст № 33», «Кобрынпрамбуд», прадпрыемствы «Перасовачная механізаваная калона № 16», «Перасовачная механізаваная калона № 57» ААТ «Палессежылбуд», «Сельскі будаўнічы камбінат», «Дарожная будаўнічая механізаваная калона № 31». Камунальныя службы: прадпрыемствы жыллёва-камунальнай гаспадаркі «Кобрынская ЖКГ», «Кобрынрайводаканал», зелянгас, раённае вытворчае ўпраўленне газавай гаспадаркі «Кобрынрайгаз», Кобрынскі раён электрасетак.

Вул. Суворава

Гандлёвае абслугоўванне: 121 магазін (44 харчовыя, 65 прамысловых, 12 змешаных), з іх 10 належаць прадпрыемствам раённай камунальнай уласнасці, 13 — абласным аптовым базам, 15 фірменных магазінаў, 52 — недзяржаўнай формы ўласнасці і 31 магазін прадпрыемстваў розных ведамстваў. У горадзе 56 прадпрыемстваў грамадскага харчавання на 3358 пасадачных месцаў.

Найбольш буйнымі прадпрыемствамі гандлю і грамадскага харчавання з’яўляюцца гандлёвыя прадпрыемствы «Надзея», «Кобрын-Сэрвіс», «Універмаг «Кобрын», «Брэсцкая абласная база «Бакалея».

Бытавое абслугоўванне: 2 дамы быту, 4 цырульні, цэх па перапрацоўцы сельскагаспадарчай прадукцыі, сталярны цэх.

Установы медыцыны і аздараўлення: цэнтральная раённая бальніца, дзіцячая бальніца, радзільны дом, скурна-венералагічны і процітуберкулёзны дыспансеры, станцыя хуткай медыцынскай дапамогі, цэнтральная паліклініка, стаматалагічная паліклініка, цэнтр гігіены і эпідэміялогіі, 6 аптэк, санаторый-прафілакторый прадзільна-ткацкай фабрыкі «Ручайка», псіханеўралагічны інтэрнат, пансіянат для ветэранаў вайны і працы.

Установы адукацыі: каледж, два вучылішчы, 9 сярэдніх агульнаадукацыйных школ, завочная школа, школа-інтэрнат для дзяцей, якія слаба чуюць, вучэбна-вытворчы камбінат, спартыўная школа алімпійскага рэзерву, спартыўна-юнацкі клуб фізічнай падрыхтоўкі, Дом творчасці дзяцей і моладзі, Цэнтр дзіцячай тэхнічнай творчасці, Дом юных натуралістаў, Дзіцячая вёска, дашкольны дзіцячы дом, 14 дзіцячых садкоў.

Установы культуры: гарадскі Дом культуры, Дом культуры ААТ «Кобрынская сельгастэхніка», дарослая і дзіцячая бібліятэкі, дзіцячая школа мастацтваў, ваенна-гістарычны музей імя А.В.Суворава, парк культуры і адпачынку імя А.В.Суворава, кінатэатр «Радуга».

Помнікі архітэктуры: гiстарычная забудова горада, будынак былога Спаскага манастыра (ХVIII ст.), Свята-Аляксандра-Неўскi сабор (1868), Свята-Петра-Паўлаўская царква (1913), Свята-Мiкалаеўская царква (1860), Свята-Георгіеўская царква (ХVII — ХVIII ст.), касцёл Спачыну найсвяцейшай Дзевы Марыi (1843), будынак былой сінагогi (2-я палова ХIХ ст.), будынак былой паштовай станцыi (1846), сядзiбны дом А.В.Суворава (XVIII ст.), парк культуры i адпачынку iмя А.В.Суворава (1768).

Помнiкi гiсторыi i культуры: тры помнікі А.В.Сувораву, помнік перамогі ў 1812 г., пяць брацкiх магiл савецкiх воiнаў, тры магiлы ахвяр фашызму, абелiск у гонар 40-годдзя Перамогi ў Вялiкай Айчыннай вайне, помнiк партызанам.

Н. М.Пліско.

• Гicторыя Кобрына
• История Кобрина
• История Герба
• Описание Герба
• Кобрынскі ваенна-гістарычны музей імя А.В.Суворава
• Княжеский дар
• Старейшие профессии
• Кобринский парк им. А.В. Суворова
• Маршрутами семи веков
• Улицы и площади Кобрина
• Вернуться назад