У 1828 годзе ў маёнтку Мацы, што за 15 кіламетраў ад Кобрына і за адзін кіламетр ад тых мясцін, дзе жыву я, нарадзіўся Уладзіслаў Малахоўскі. На той час у Мацах жыло каля 300 насельнікаў. Малахоўскія былі ўладальнікамі 415 дзесяцін зямлі. Зусім блізка была вёска Стрыгава — цэнтр воласці. Там былі праваслаўная царква, валасное ўпраўленне, народнае вучылішча, школа, хлебазапасны магазін, карчма і бровар.
Пасля хатняга навучання Уладзіслаў Малахоўскі
набываў веды ў Свіслацкай гімназіі, затым у Пецярбургскім інстытуце
шляхоў зносін. Менавіта ў Пецярбургу яго апанавалі ідэі вальналюбства, і
менавіта там ён пазнаёміўся з Кастусём Каліноўскім.
А калі ў 1862 годзе К.Каліноўскі ўзначаліў паўстанцаў, Малахоўскі
прыклаў шмат намаганняў, каб ператварыць гэтае выступленне ва
ўсерасійскае сялянскае паўстанне за зямлю і волю. На гэты час
Ул.Малахоўскі займаў пасаду начальніка паўстанцаў Вільні. І на яго плечы
легла цяжкая адказнасць за вырашэнне лёсаў тых, каго паўстанцы лічылі
найбольш вінаватымі перад народам. Зразумела, такая “зачыстка” выклікала
бязлітасную жорсткасць з боку ўлады.
Малахоўскі разумеў, што яму далей у Вільні заставацца небяспечна, таму ў
жніўні 1863 года адправіўся за мяжу, у Кёнігсберг, дзе стаў
прадстаўніком К.Каліноўскага, займаючыся закупкай і дастаўкай зброі для
паўстанцаў. Пасля разгрому паўстання яму ўдалося (відаць, за вялікія
грошы) пазбегнуць арышту. І, атрымаўшы англійскі пашпарт, ён выехаў у
Лондан. Яму было 36 гадоў.
У Лондане Ул.Малахоўскі стварыў уласную фірму, і ўжо праз пяць гадоў яе
ведала ўся Еўропа. А займаўся наш зямляк фотасправай. Як інжынеру,
Малахоўскаму ўдалося значна ўдасканаліць сам працэс фатаграфавання.
Фотапласцінкі ён замяніў на плёнку, пакрытую бромсерабром. Ягонае
адкрыццё выклікала пераварот у сусветнай фотасправе. Гэта быў 1878 год.
Уладзіслаў Малахоўскі стаў выязджаць у розныя краіны, прапаноўваючы сваё
адкрыццё. Не абмінуў ён і Расію. Калі ў Маскве ў 1882 годзе праходзіла
Усерасійская выстава, Малахоўскага нават узнагародзілі медалём. Невядома,
ці прыязджаў Ул.Малахоўскі на сваю малую радзіму. У маёнтку, напэўна,
яшчэ былі жывыя бацькі або хто з родзічаў...
Але разам са славай заўсёды ідзе зайздрасць. Знайшліся тыя, хто яго “падставіў”.
Пачаліся судовыя працэсы. Віну яго не даказалі. Але маральная рана ў
душы засталася. І як вынік — у 1900 годзе ў Жэневе Малахоўскі скончыў
жыццё самагубствам. Там і пахаваны. І, мусіць, ягоную магілу ўжо ніхто
не шукае.
А цяпер наконт “Кодака”. Знакамітай на ўвесь свет фірмы магло і не быць,
калі б гэтую касету не прыдумаў наш зямляк — літвін з-пад Кобрына
Уладзіслаў Малахоўскі (з англійскім пашпартам на імя Леона Варнеркі).
Што ж засталося ад маёнтка Мацы, што пад Кобрынам?
А нічога! Нават каменя з падмурка. І прозвішча такога няма ў мясцовым
тэлефонным даведніку. І каменя на могілках няма з прозвішчам Малахоўскі.
Ёсць толькі невялікая даведка ў “Энцыклапедыі гісторыі Беларусі”...
Ніна Марчук, газета "Народная Воля", 18.01.13
Наши проеты: Туристический Кобрин | Познай Кобрин Все права защищены © 2011-2017. Все изображения защищены их правообладателями. При копировании материалов активная ссылка на http://ikobrin.ru обязательна.